158 Zonder Van
Meneer wou van afscheid nemen niets weten. Hij nodigde hen uit met hem lekkere Franse Frietjes te gaan eten. Hij wist een heel geschikt eethuisje. Die uitnodiging sloegen de mannen en Judith niet af. Een paar minuten later zaten ze in een intiem restaurantje en in rap Frans legde de heer ‘Meneer’ aan de ober uit wat ze wilden. Toen zaten ze lange tijd te wachten op wat komen ging, eerst in stilte, maar toen begon hun gids te praten. Hij begon heel aarzelend en hakkelde dat hij een bekentenis doen moest. Hij was in zesentwintig geboren in Brugge en hij had daar tot zijn zeventiende jaar gewoond, Zijn voornaam was Aernout, met – a – e - , en hij had van veertig tot drieënveertig op de middelbare school in Brugge gezeten. Toen was zijn moeder plotseling overleden. Zijn vader had een huishoudster in dienst genomen en hij, Aernout, had met haar absoluut niet op kunnen schieten. Op school werd door de rector reclame gemaakt voor de Nederlandse ‘eSSes’. Jongens van zeventien jaar en ouder moesten, als zij kerels waren, daarbij dienst nemen! Hij gaf de leerlingen een papier met een adres in Roosendaal, Nederland, waar zij zich melden konden. Aernout was simpel naar Roosendaal gereisd en hij had zich bij de ‘eSSes’ laten inlijven. Een zware training in Amersfoort volgde. Hij zei dat hij hun verdere uitweidingen over zijn soldatenleven besparen zou, maar dat hij in vijfenveertig als ‘landverrader’ in de kraag gepakt was door de Nederlanders en als gedetineerde naar Hemrik, in Friesland, gestuurd was. Daar kwam uit dat hij geen Nederlander maar een Vlaming was en hij was aan België uitgeleverd en gevangen gezet. Hij had een paar jaar vast gezeten. Toen hij gevangen zat, kreeg hij bericht dat zijn vader overleden was! Hij had hem, Aernout, al zijn bezittingen, op een gedeelte voor de huishoudster na, nagelaten. Hoewel het een vrij droge opsomming van feiten was, kreeg Top de tranen in de ogen. Hij wist dat het allemaal klopte wat Aernout vertelde, want het kamp in Hemrik bestond echt! Het heette ‘Sparjebird’ en het was achtereenvolgens als kampement van de ‘Opbouwdienst’, de ‘Arbeidsdienst’ en als ‘Interneringskamp’ gebruikt en dat alles tussen veertig en vijftig en misschien nog langer. Tops broer Lot had er verplicht gezeten bij de Arbeidsdienst en hij had daar veel landarbeid moeten doen, zoals aardappels rooien met stalen klauwtjes aan de tien vingers. Top vertelde dat aan Aernout. Die was blij dat de mannen hem geloofden.
Ondertussen waren de frietjes, met gehaktballetjes en een heerlijk sausje erbij, op tafel gezet. Ze bestelden er allemaal een groot glas ‘jus de pomme’ bij. En Aernout vertelde verder.
Toen hij in Brugge terugkwam na drie jaar, spuugde de gemeenschap hem gewoon uit. Hoewel hij het met de huishoudster, die het huis geërfd had, nu uitstekend vinden kon, leed hij zo onder zijn uitstoting, dat hij besloot terug te gaan naar het mooie dorp bij de Vogezen waar hij krijgsgevangen gemaakt was: Sarrebourg! Hij had genoeg geërfd om het jaren uit te zingen, had flink gestudeerd en hij was docent Geschiedenis geworden aan het kleine lyceum hier. Later werd hij ook nog gemeenteambtenaar in deeltijd. “Ik schaam mij zo over mijn verleden”, zei hij. “Maar nu durf ik mijzelf eindelijk aan U voor te stellen”. En hij stond op.
“Niet doen”, zei Top onmiddellijk. “Wij willen Uw achternaam niet horen! Wij zouden die eens ergens kunnen laten vallen. Wij kennen U nu door Uw voornaam. En die is een teken. Voor ons bent U Aernout, zonder achternaam, en we noemen U Aernout Zonder Van. Het verleden is geweest. U hebt misschien nog een heel leven voor U. Ik mag U wel bedanken voor Uw openhartigheid! Geen stiekem gedoe bij U! Dank U”.
Ze klapten bescheiden in de handen voor Aernout. Die was plotseling zichtbaar ontroerd. Hij bestelde nog een rondje appelsap. Judith had de tranen in de ogen.
Toen ze na een half uurtje naar ‘huis’ reden, passeerden ze de lopende Aernout. “Lijkt het zo of loopt hij wat rechter op?” zei Top. “Neeu …”, zei Hans.
