GDD LXXIX Woordvorming: Sterke Woordstammen
Onder Woordstammen verstoa wiej woorden diee vake gin eigen ‘bestoan’ meer hebt, möör de ‘ruggegroat’ vormt van een Ofleiding. De grondwoorden en stammen bint allemoale deur klankverschoevende, toaje, sterke krachten in de hedendaagse Dèventerse vorm ekommen: beu/ren (ned. dragen), got. bair/an, bär/en, ge/boor/te, bor/e/ling; schoer, got. skur/a; bèèk (bèk/e); bleik/e kump van het olde Saksische bliek/en of licht geven, ook wit wèèn, bleek, bleik/e (dèv.); - Ik zal het wasgoed op de bleike leggen. - ; härt/e (dèv.)à hairt/o (saks. en got.) à card/o (lt.)à *card/u (idg.); bruud (dèv.), olds. Brûd/i; brullef/te (dèv.), brullof/te (olds. brud/locht)ß -loftß -lauft (loopt); brug(g)/e (dèv.)ß olds. brug(g)/ia; en/e (dèv.) ßß germ. ain/e (got. ain/s)ß idg. *oin/os (lt. Un/us); viev/e (dèv.)ß fiemf/e (got. fimf)ß *idg. quinq/ue (lt. quinque).
Dit bint tien willekeurige veurbeelden van sterke woordvorming op eeuwenlange termien, wöörbie de tussenschakels weg-eloaten bint. De klassen van de sterke werkwoorden geeft oke völle veurbeelden. Hier wördt döör een greep uut edoan, want ze bint ter te kust en te keur:
GDD XLIV - Klasse I: griepen – een greep – de grip, stiegen – een stege, bieten – een beet(jen), sniejen – een sneej, drieven – op drift (de dreef); GDD XLV - Klasse II: bieeden – een bod, bugen – een boage, kieezen - een keuze, gieeten – een göte, wègen – De Woage; GDD XLVI - Klasse III: binden – een band, werpen – een worp, stinken – de stank, zingen – de zang (gezang), spinnen – het gesponnene; GDD XLVII – Klasse IV: brèken – een breuk, stèken – een stoake (stok, stek), besprèken – het besproakene, brèken – een verbroaken verbinding, mèten – de moate; GDD XLVIII – Klasse V: geven – een gift, lèzen – hee les, bidden – gebed, zieen – gezichte; GDD XLIX – Klasse VI: sloan – een slag, graven – een groeve (een grefte), vären – een voer, stoan – de stand, goan – de gang; GDD L – Klasse VII: In disse klasse treffe wiej de stärke woordvorming nauwelijks an, want disse werkwoorden bint van huusuut nieet sterk. Ze hebt slechts enkele eeuwen an hun eigen sterkte ewerkt; toen wären ze ‘verzwakt’.
Noast de onopzettelijke woordvorming besteet de opzettelijke woordvorming. Beiden stoat nooit stille bie een Lèvende Taal. Toch geet de vorming wel steeds sneller deur een viertal eurzaken: 1. Deur het toonemmende verkeer bint de verschillende talen völle meer met mekäre in contact ekommen. Iedere taal krig döördeur contactinvloeden derbie. 2. Deur meer belangstelling veur zien ‘roots’ (wortels) is de mense geneigd meer in het verleden te wreuten en der wordt döörbie meer taalelementen opedoaken diee de mense kwiet leek te wèèn. 3. Mensen kriegt ter steeds meer beheufte an zaken nauwkeurig te beneumen, zoodat misverstanden nieet meer hooft te ontstoan. 4. Menging van rassen vindt in hogere moate plaats en migratie nemt hand oaver hand too; dat gef steeds meer taalverrieking.
