GDD LXV Dooner, Biezinne, Veurwerp (Accusativus Infinitivo) - Sva
In ‘Hee is groteder as mien’ gef Hee as Dooner gin problemen, möör as mien mot ens goed beschouwd worden. As binne an de zinne too-eveugd wördt, zol de zinne feitelijk worden: Hee is groteder as ik binne. Dat is dan een samengesteld zinneken wöörin as ik binne een Biewoordelijke Biezinne van Hoodoanigheid (Vergelieking) is, met ik as Dooner. ‘IK’ hef hier de 1ste vorm of 1ste naamval; mien hef de 4de vorm of 4de naamval (accusatief), wööruut blik dat as mien as Biewoordelijke Bepoaling opevat worden mot. Diee vorm is dus nieet fout!
Wat heet trouwens FOUT in TAALGEBRUUK?à NIKS IS DAN FOUT: GRAMMATICALE REGELS WORDT BINDEND EMAAKT DEUR ZOOGENEUMDE WETENSCHAPPERS: GRAMMATICA OP SCHRIFT IS GIN VEURSCHRIFT; HET IS SLECHTS BESCHRIEVEND NÖÖR HET INDIVIDUELE MOMENT. à
Dit is de 1ste stelling diee in disse sproakkunst eponeerd wördt.
Een mooie constructie met een verborgen biezinne is: Ik zagge diee man schrikken. Zet möör ens noast disse enkelvoldige zinne: ‘Ik zagge, diee man schrok’ of ‘Ik zagge, dat (hoe of) diee man schrok’. à ‘Ik zagge’is de heufdzinne met ‘Ik’ as ‘Dooner’; ‘diee man schrok’ is Liejende Veurwerpszinne, met ‘diee man’ as ‘Dooner’.
In ‘Ik zagge diee man’ is ‘diee man’ Liejend Veurwerp. In ‘Ik zagge diee man schrikken’ is ‘diee man’ Liejend Veurwerp t.o.v. ‘zagge’ en ‘Dooner’ t.o.v. ‘schrikken’. In veurige eeuwen zollen ze ‘dieen man’ ezegd en eschreven hebben: 4de vorm (4de naamval). ‘Schrikken’ steet in de Onbepoalde Wies (Infinitief). àDöörumme wördt de combinatie ‘diee man schrikken’ … vierde naamval + onbepoalde wies ... in het Latijns, oke veur het Nedersaksisch, as Indogermaanse taal, “accusativus cum infinitivo” eneumd.
Hier volgt nog wat veurbeelden van de acc. cum inf.: Ziee haer ens hulen! – Zee kan de veugels weer heuren zingen. – Wiej zieet diee veurstelling weer helemoale zitten. – Ze vonden hem dood in bedde liggen.
Wiej kunt ter väste van oavertuugd wèèn dat de accusativus infinitivo nieet via bieveurbeeld het zeuventiende-eeuwse Nederlands in het Dèventers oaver-enommen is, integendeel, völle denkböörder is dat ze vanolds in onze taal bestoat. De Accusativus Infinitivo is gin leenconstructie.
Döör binne wiej oke ewest.à Wördt ‘binne wiej’ noast ‘bin ik’, ‘bin iej’, ‘bint iejluu’, ‘bint zeeluu’ ezet, dan völt ‘binne’ deur zien oavergangs – sva op. Diee sva völt tèvens op in ‘azze wiej’, ‘ovve wiej’. Bliekböör wekt ‘Wiej’ noa een persoonsvorm of een voegwoord (Ik geleuve dadde wiej te late bint) een oavergangs-sva op, diee meujlijk te verklören is. Meschiens mot dit verschiensel fonisch noader onderzocht worden.
Ik (Kuijk) holde het op assimilatie.à Sallands: Doa bint wiej oke ewest; Dèventers: Döör binne wiej oke ewest.
