Sjappie 29-01-2010
Eergisteroavend wazzen mien vrouwe en ik bie onze olde buren. Hoe of het zoo kwam, weet ik nieet meer, möör ik krege het met Wim, mien olde buurman, oaver ‘Bernhard, Schavuit van Oranje’. Wiej vonden het beiden een walglijke teeveeserie, een serie um van te kotsen. Zoowat kwetsends had nöör onze mening nooit uutezonden meugen worden, oke al wiel der wiej weet nieet hoevölle beledigende onwöörheden instonden, möör èvenwels, wiej vonden de serie schandalig.
Dat wil helemoale nieet zeggen dat Wim en ik Bernhärd noe zon lekkere jonge vonden! In ons gesprek neumden ik zelfs een name veur hem en zien breur, diee ik al in 1938 gebruukten, toen ik hem met zien breurken in een filmjournaal zagge. Ik zeie toen: “Wat een sjappies” , en ik wiste nog precies wat ik döörmee meenden. “Wat is dat, een sjappie” vrieg Wim mien. Ik zeie dat dat een vlot gekleed menneken was met een slap heudjen op en diee verwaand deur de stad flaneerden um indruk op de meiden te maken. Wim stond op en pakten dalijk de Dikke Van Dale. Wöörachtig, het woord stond der in. Möör … in een veranderde betekenis: vies mannetje, vunzig gekleed, zwerverstype of wat van diee aerd. “Dat is het nieet helemoale “, zei ik. Wim stond weer op en liep nöör boaven. Hee kwam weerumme met een heel olde Van Dale uut 1896, meen ik, Diee had hee e-orven van zien grootvader. En ja, Sjappie stond erin: ‘Windbuil’ stond der bieveurbeeld en ik mene ‘opschepper’. Dat was zuver wat ik as ‘sjappie’ an hem had weeregeven.
Thuus ekommen zocht ik dalijk ‘sjappie’ op in het ‘Woordenboek van het Deventer Dialect’ Ik vond het op bladziede 87: sjappie, zn., onguur iemand die zich als heer probeert voor te doen. N.B.: waarschijnlijk verband met het Eng.: chap.
Ik dache dat ik oke möör ens most kieken in ‘Etymologisch Woordenboek van Van Dale’. Döör vond ik het volgende, wat ik härtstikke mooi vind: sjappie hendele mendele [een bep. stamppot, mengsel in het algemeen] verklaard als jiddisch < Chopin, Händel, Mendelssohn. Sjappie zol dus een verbastering van Chopin wèèn. Dan was Chopin bliekböör een vremde chap: een sjappie.Sjappie is dus een ander woord veur ‘Windbule’, ziee WDD op blz. 111: windbule, zn., opschepper, windbuil. Iederene weet natuurlijk dat een ‘bule’ een ‘zak’ is.
Ik wete nieet watveur bepoalde stamppot ‘sjappie hendele mendele’ feitelijk is, möör as de name uut het jiddisch kump, mot het wel een stamppot wèzen diee deur de geleuvige Joodse families en gemeenschappen egèten wier. Dan mot dat èten wel koosjer, kousjer, ewest wèèn. Dat höldt in dat het joods ritueel heel passend wèzen most, wat weer wil zeggen, volgens mien, dat het zuver en rein most wèèn, dus zeker zonder vleis van het zwien oftewel het värken. Meschiens bint ter wel lèzers van mien stukskes diee precies weet wat ‘sjappie hendele mendele’ is. Ik ziee hun post dööroaver graag kommen.
Nog èven oaver Prins Bernhard. Al vonden een boel mensen hem een sjappie, döörumme hoofden hee dat nog helemoale nieet te wèèn. Tussen schienen en blieken is een heel groot onderscheid. Ebleken is dat hee veur Nederland völle goeie dinger edoan hef. Ik mocht hem dus wel! Hee was wadde wiej in Dèventer neumt een rezzenabele keerl, en de lèzer zuch möör uut wat dat betèkent. Dan hef diee oke nog wat te doon! Iej kunt nieet alles an het Koningshuus oaverloaten!