Zwöör
Nöör anleiding van het feit dat iej mien op onze laatste dialectbieëenkomst ansprakken oaver het feit dat op zoaterdag, 20 oktober 2001 gin column ‘VERTAALD’ in het Dèventer Dagblad verschenen is, het volgende: Ik heb noa-ekeken of in mien verzameling kranteknipsels het nummer oke ontbrek en ekonstateerd dat iej gelieke hebt, möör dat wist ik feitelijk ook wel. Toen dacht ik an oew suggestie dat ik verder most goan met mien columns möör dan op internet. Iej hebt gelieke, ik mot dat doon. Het zal mien te zwöör vallen um der iedere wèke ene te lèveren, want elleke column is al een zwöre bevalling, möör ik beginne der weer an.
Ik nemme woorden uut Het Dèventer woordenbook van 1986 en ik goa achtersteveurten te werk. Ik beginne bie ‘zwöör’ op bladziej 115. Dat is ook toovallig, hè? Döör hadde wiej het net oaver in een ‘zwöre bevalling’. Ik wete nog dat mien vrouwe de eerste keer zwöör was. Dat zeien wiej as jonges in het Dèventers al: “Kiek is wat zwöör diee vrouwe is; diee löp op alle dagen!” Zwöör betekent in zon uutdrukking dus zwanger. In de spelling kui’j oke zieen dat zwöör (zwaar) en zwanger dezel’de stam hebt, nl. zwö, zwa. Ook in etymologische woordenboken kump ‘zwaar’ veur. In ‘Etymologisch Woordenboek van Dale, DE HERKOMST VAN ONZE WOORDEN’, steet ‘zwaar’ op pagina 841: zwaar [veel wegend], middelnl. swaer, zwaer, oudsaksisch, oudhd., swãr(i), oudfries, swer, oudeng. swaer, oudnoors svãrr, gotisch swers [waard, geacht]; buiten het germ. lat. serius [ernstig], gr. herma [stut, ballast], litouws sveriu [ik til op], svarus [zwaar], albaans vjer [ophangen].
Bie zwanger [een kind dragend] op pagina 842 vinden wiej middelned. swanger, zwanger [wankelend in het gaan (?), maar niet bevrucht], middelnd. swanger, oudhd. swangar, oudeng. swongor, swangor [log, traag]; buiten het germ. litouws sunkus [zwaar].
Ik hoape dat ik met disse anhalingen nog is an-eteund heb, hoe veurnaam of het is dat mensen diee völle belangstelling hebt veur hun Modertaal, één of meer etymologische woordenboken in hun bezit hebt. Èvenwels mot zee der rèkening mee holden dat nieet alles wat ter in steet op wöörheid berust. Mien mot ze ook nieet altied geleuven! Ik redenere ook möör nöör dat ik ter verstand van hebbe en … dat is oke nieet zoo völle. Het völt mien egensnieet zwöör dat te bekennen. Ondertussen bin ik wel bezwangerd met een boel woorden diee ik uut zol willen leggen, net as de wolken met règendruppels. Ik bin der zwöör van. Hans, ik hoape da’j disse columnbrieef accepteren wilt en da’j diee neer zult zetten op zoaterdag, 20 oktober 2001.
Gerrit Kuijk
