Vremd
> Categorie: Columns Deventer Dagblad
Gepubliceerd: vrijdag 19 juni 2009
De twee mannen met hun colportage-tasjes die ik na het openen van de voordeur zie staan, kijken me vriendelijk aan. Meteen bespeur ik de neiging hen met een breed gebaar binnen te nodigen, maar ik beheers mijn gevoelens. Van anderen heb ik gehoord, hoe moeilijk het is juist deze lieden er weer uit te krijgen, zonder dat er zaken gedaan zijn. Vriendelijk kijk ik dus de vreemdelingen aan en ik zeg beslist: "Aan de deur wordt niet gekocht; ongevraagde drukwerken worden niet teruggeven", want ik heb ook al eens meegemaakt dat een aanbieder van een product die vooraf een vouwblaadje in mijn bus geworpen had, dat terug wou hebben, toen ik van zijn aanbod geen gebruik wenste te maken.De mannen knikken nu stijfjes, lichten zelfs daarbij hun hoeden, en zij gaan schoorvoetend."Vremden an de poorte, wat mo'j der soms mee", denk ik hardop. Ik weet dat op dit zelfde uur in Gorssel of in Zutphen of in Lochem of in Borculo of in welke Nederduutse of Neersassische plaats ook er wel iemand is, die het woord 'vremd' of 'vremden' gebruikt, gespeld als vremd of fremd. Vreemd is een mooi woord voor zesletter-lingo, dat spel-spel. De deelnemers zeggen bij het spellen zo gemakkelijk eF in plaats van Vee; en dat is heel dom en dus heel leuk, vinden zijzelf en veel kijkers. Eigenlijk zouden de dialectsprekers 'fremd' moeten spellen; zij zetten in dit woord immers aan het begin een stemloze F en geen stemhebbende V. Maar het oosten heeft in de spelling zich netjes bij het westen aan gepast en dus spellen wij 'vremd', want een spreker in het Hollandse dialect moet het Plat toch kunnen lezen. Wij passen ons aan als vreemdelingen in taal, as vremden in de sproake, want dat past vremden.Vremden zijn van oorsprong ver verwijderden, naar voren opgerukten, opgeschovenen, afwijkenden. Het woord wordt gebruikt voor buitenlanders, niet tot het eigen volk behorenden, exotische mensen en wezens. Vremd is een Oudnoorse stam; in die taal wordt het voor het eerst aangetroffen. Het is dus een oergermaanse stam. Fram, dat 'weg' betekent, 'vanaf', ik denk aan het Engelse 'from', ook wel 'naar voren', komt tevens in het Gotisch voor. "I am from Deventer", zeg ik hardop, "He is from Zutphen", "She is from Lochem". En ik weet feitelijk niet eens of het wel goed Engels is, Want 'ik bin nieet enkeld een vremden in plaatsen in de Achterhook, ik bin tevens een fremden in Londen; joa, ik bin een vremden in Jeruzalem.In de bijbel kan men de uitdrukking lezen. Ik haal de bijbel uit de kast. Ik zoek Lucas 24:18. Kleopas, een van de Emmaüsgangers, vraagt aan Jezus: 'Zijt gij alleen een vreemdeling te Jeruzalem, en weet niet de dingen, die dezer dagen daarin geschied zijn?' Dat slaat allemaal op de kruisiging van Jezus. Ik pak een papiertje en noteer die uitspraak meteen in mijn dialect: 'Is Meneer allene een vremden in Jeruzalem, en weet hee de dinger nieet diee zich disse dagen döör of-espöld hebt?' En ik besef eens te meer dat vreemdelingen van bepaalde zaken in mijn omgeving helemaal niets, maar dan ook helemaal niets afweten. En plotseling sta ik weer voor dat huis en ik ben bang, bang om onderdak te vragen. Ik sta ver van mijn veilige tehuis in Deventer, ik sta buiten Goor en ik ben gevlucht. En dan sta ik er nog niet eens alleen; we zijn met z'n drieën. Het huis is een boerderij. We krijgen onderdak en eten en drinken. Even zijn we veilig op de vlucht. 'En dan binne wie veur dee boer plotseling gin vremden meer, wie proat een taal van dichtebie, zien eigen taal.' Vreemd wordt eigen door de taal, tenminste in belangrijke mate!
