Voel

> Categorie: Columns Deventer Dagblad Gepubliceerd: vrijdag 19 juni 2009
Beste Vriend, Helaas ben ik nog niet in de gelegenheid geweest dat boek over je woonplaats op te halen. Ik heb dus nog niet bekijken kunnen hoe dat precies zit met die gevaarlijke hoek in Terwolde. Toch ben ik van mening dat taalkundige behandeling van het begrip 'vuil, vuul, voel' niet langer achterwege kan blijven, vandaar deze open brief. Iedere belangstellende in onze taal mag deze aan jou gerichte brief dus lezen; niet-belanghebbenden natuurlijk ook; zij krijgen misschien de taalgeest die door ons al waart.Mijn vader was een humorist, een man van de lach en de traan. De traan was er voornamelijk bij de fijne humor, de lach en veel tranen bij de grove. Op een mooie zondag wandelde ik met hem door een bospad. Hij wees mij op een struikachtige boom en zei: "Dat is noe voelbomenholt. En dee boom is een voelboom". Ik bekeek de heester goed: groenige witte bloemen, en mijn vader vertelde me dat er rode bessen aan zouden komen; die zouden later blauwachtig zwart worden. "Woarumme heet dat voelbomenholt?" vroeg ik. Mijn vader begon hard te lachen; de tranen liepen hem over de wangen. "A'j derop scheit, dan stinkt het!" hikte hij. Pas veel later in mijn leven hoorde ik dat de bast van de vuilboom een geneesmiddel bevat tegen een 'vuile dikke darm'. Dat de vuilboom ook sporkeboom genoemd wordt, weet ik tevens sinds dat moment. Ik vond het interessant te lezen dat 'spork' afkomstig is van het latijnse 'spurcus', dat 'vuil' betekent. In Rome kende men in de Oudheid een jaarlijks reinigingsfeest, spurcalia. Maar daar weet ik verder weinig van. En dat valt buiten dit bestek.Vuil kent veel aan elkaar verwante betekenissen. Een aantal noem ik er hier: bedorven - diee eier bint voel, smerig - hee wil gin voele handen maken, niet schoon - zien voele wasse buten hangen, niet helder - voel wit van kleur,  nijdig - Wat zet iej een voele bek! Een heel apart gebruik is die in de betekenis van verraderlijk. Zo zijn in de vissers- en zeemanswereld 'vuile' gronden  een begrip. Het zijn de ondiepe verraderlijke plekken waar bij storm vele schepen met hun bemanningen verloren gegaan zijn. In die betekenis moeten we ook 'vuil weer' zien. Het is niet enkel onaangenaam, maar ook gevaarlijk.Dan kom ik nu op De Voele Winkel in Terwolde. Natuurlijke is dat geen zaak in watvoor artikelen ook waar alles vies, smerig, onrein is. Nee, winkel is door de dialectgebruiker in de betekenis gezegd die het woord oorspronkelijk heeft, namelijk 'hoek'. Een kruidenierswinkel stond meestal op de hoek van een straat. Daar was hij met opzet gevestigd. Voele is echt heel goed Nedersaksisch voor 'gevaarlijk, gemeen, verraderlijk'. Een voele winkel is een verraderlijke, gemene, gevaarlijke hoek. En of de tot eigennaam verheven aanduiding in Terwolde nog gebezigd wordt of niet, de benoeming blijft er even sprekend om. Ik wil nog verder gaan, beste vriend. Ik vind dat gevaarlijke hoeken namen moeten krijgen, op naambordjes, die de verraderlijkheid aangeven, opdat ieder zijn snelheid aan zal passen om onnodige, zinloze ongevallen tegen te gaan. Nomen est Omen, de naam is een teken. Het zal je duidelijk zijn waarom ik De Voele Winkel met hoofdletters spel. Dat is om de geniepigheid te beklemtonen. 'Geniepige Hoek' is ook zo'n mooie naam. Je nadert het gevaar, maar je wilt het niet weten, je ziet het immers niet op het rechte eind.Ik hoop van harte dat deze behandeling van jouw voele winkel je goedkeuring kan wegdragen en ... dat je jezelf ook gewaarschuwd weet, want wat ben je toch een overbelast baasje!
 

Wij gebruiken één cookie, die essentieel is voor het functioneren van deze website. Lees meer: Privacy & cookies.

  Ik accepteer deze cookie.
EU Cookie Directive plugin by www.channeldigital.co.uk