Ulk
> Categorie: Columns Deventer Dagblad
Gepubliceerd: dinsdag 16 juni 2009
De moeder van die jongen stond voor het raam te kijken, toen het ventje uit de tuin kwam met de winterwortel nog tussen duim en wijsvinger van zijn linkerhand, die hij wat geheven hield. Ze zag dat de tranen hem over de wangen liepen en ze wist het meteen. "Het hoeft niet meer". De jongen zei het fluisterend. "Bruinoor is dood". Toen schreide hij geluidloos. Moeder ging kijken in de ren achter de garage. Het konijn lag dood in het open hok. De hals was aangevreten, rood, maar er was geen bloed te zien. "Aan de hals gegrepen in zijn slaap; het bloed is eruit gezogen. Er zou vannacht een bunzing Bruinoor in zijn slaap overvallen kunnen hebben, of een ander marterachtig dier", zei ze zacht tegen haar zoontje. De jongen knikte. Toen ging hij stil naar school.Samen met zijn vader ging de jongen zijn konijn begraven. Geen van de twee bleef zijn ontroering meester, toen ze het grafje dicht gooiden. Zwijgend schuifelden ze naar binnen over de hard bevroren grond."Ik bin een sufferd ewest", zei de vader, toen ze bij de warme haard zaten. "Ik hadde dee ren ook boavenop of motten dekken; 's winters kunt dee ulken alles, zelfs oaver goashekken klimmen!" De jongen merkte dat Vader heel boos op zichzelf was, want hij praatte dialect. Maar hij hoorde ook dat zijn vader een woord gebruikte dat bunzings moest betekenen, ulken, en dat kende hij niet. De vader zag dat de jongen hem vragend aankeek. Toen legde hij uit wat een ulk is."Een ulk is hetzelfde als een bunzing. Er zit iets boosaardigs in de aard van het beestje. Het dorst naar bloed. Het dier sluipt 's nachts door de natuur en langs woningen, op zoek naar dieren die het kan overvallen en waarvan hij het bloed drinken kan. Ken je de uitdrukking 'hij kan zijn bloed wel drinken'? Dat betekent dat je een hartgrondige afkeer van iemand hebt, en dan druk ik dat nog voorzichtig uit. Ulk is hetzelfde als ulling. Ulling komt van elling. Men denkt dat elling van ellende komt. Oorspronkelijk zouden de mensen de bunzing dus een ellendeling genoemd hebben, omdat het beest ellende bracht. Maar hij kondigt zijn ellende wel aan. Het dier stinkt, haast menselijk. Wij hadden vroeger een jongen in de klas, die smerige winden laten kon; hij 'ruftte' vaak heel erg. "Smerige ulk", zeiden we dan. Ellende is volgens geleerden 'uit-lande', buitenlands, uit een vreemd land dus. Dat vind ik mooi afgeleid. Ellende hoort hier immers niet!Bunzing luidt ook wel bonzing. In de Middeleeuwen schreef men bonsinc. Een bunzing is een 'ink' of 'enk' van een 'bons', 'bols' of 'bals', denk ik. In balsturig, baldadig is dat woord nog aanwezig. Bal is kwaad, slecht. Denk maar eens aan balorig. Dat ben jij wel eens. Een bunzing is van karakter een 'kwaaie rakker'. Hij is een afstammeling van het kwade."De vader zweeg. Hij zag dat de jongen diep nadacht. Toen begon zijn zoon te praten: "Dat zeg jij allemaal. Jij bent een mens. Die ulk is voor jou een vreemde. Voor zijn soortgenoten is hij 'eigen volk', een roofdier. Hij kan niet anders. Hij moet. Voor mij is het een ellendeling geweest en voor Bruinoor. Maar .... het blijft een dier!" Toen begon hij weer te huilen.Zijn vader was verbaasd over zoveel wijsheid bij een tienjarige jongen. "Tegen de zomer zullen we een paar jonge konijnen kopen. Misschien vinden we dan wel een paar hollandertjes; die zijn zwartbont gekleurd". De jongen lachte door zijn tranen. "Maak je dan een ren waar de bunzing niet in kan komen?" Vader knikte.De jongen stond op. "Ik ga mijn schaatsen opzoeken, het gaat hard vriezen", zei hij. "Bruinoor heeft geen last meer van de kou!"
