Opaan

"Ha, staalridder, ook op weg naar de hemel?" Ik kijk op. Een mij onbekende jonge man is bezig me in te halen. "Ja, met mijn speekezel, om Uw beeldspraak maar even vol te houden. Maar waarom zegt U eigenlijk dat ik naar de hemel fiets?" "Oh, dat is een grapje. 'De Hemel' moet een landgoed in Heino geweest zijn, dat ook al eens de naam 'Des Schouten Hof' gehad heeft." "Heeft dat wat met de naam Heino te maken?" "Ze zeggen van wel. Heino zou dan ontstaan moeten zijn uit 'Heinmael', wat een omheinde rechtplaats was. Maar dat blijft natuurlijk gissen en geschiedkundig en taalkundig redeneren. Het kan best zijn dat Heino gewoon van 'hei' of 'heide' afkomstig is. Maar wat komt het erop aan?"

Samen fietsen we tot in Heino. Bij een restaurantje zeg ik: "Voor ik naar Diepenveen terug fiets, leg ik hier nog even aan." "Gelijk heb je, maar ik moet verder, naar Almelo opaan." Hij zegt het mooi, zoals een echte Twent dat doet: De -oo van Almelo spreekt hij uit als in 'oor'; en in plaats van 'opaan' zegt hij 'obban'. Saksische verschijnselen in het Nederlands; daaraan hoor je vaak, hoe de thuistaal van een persoon is. Ze vertalen hun gedachten vaak in het Nederlands, die zo mooi Saksisch sprekenden, maar ze nemen gelukkig hun eigen tongval mee. Ik denk, terwijl ik de deur van het restaurant open, dat er veel mensen zijn, die proberen het Nederlands met een andere tongval te spreken. Soms lukt dat, maar meestal lijkt het of hun streektaaleigen er nog meer uit komt. Als ik bij het raam zit, hoor ik de Twent weer zeggen, maar nu in het Twents: "Gelieke hei'j, mar ik mudd' is een moal noa Almeloo(r) obban." De ober komt bij me; ik bestel wat belegde broodjes. Thuis eet ik vanavond 'rauwe andievie met spekskes deurmekäre' ofwel stamppot van andijvie. Wachtend op mijn broodjes denk ik door over 'obban goan' of 'opaan gaan' Ik denk dat die manier van uitdrukken typisch Achterhoeks, Twents, Sallands en Drents is. Hoe gebruikten mijn eigen ouders die term ook al weer? Bij het wandelen met het hele gezin: "Wie goat eerst möör is nöör het Nieje Plantsoen opan." Dat betekende niet dat we echt naar het Nieuwe Plantsoen liepen. We gingen die richting uit. Dat betekende, dat je van de route afweek, wanneer je iemand 'integen' kwam. Dat kon namelijk inhouden dat zo iemand de familie uitnodigde met hem of haar mee naar huis te gaan om een 'köpken' thee of koffie te drinken. Dat overkwam ons gezin niet vaak, want wie nodigt er een man of zes met een baby erbij op de koffie? Op de vraag "Vader, wöör fietse wie hen?" konden we bijvoorbeeld als antwoord krijgen: "Wie goat nöör de spöltuin an de Platvoet." Daar gingen we dus echt heen. 'Naar' of 'naartoe' of 'hen' wilde zeggen dat de genoemde plaats het einddoel was. Je kon dus 'nöör Zwolle hen goan'. "Goa'j mee noa 'n Iessel opan?" werd ook vaak gezegd - en ik denk dat dat nog zo is - als we als jongens niet goed wisten wat en waar we spelen gingen of kattekwaad uithalen. 'A'j noa 'n Iessel opan goat, kom iej altied wel wat tegen', was ons motto. Als ik ging vissen in de IJssel, ging ik niet naar de IJssel opaan om te vissen; Neen, ik zei dan bijvoorbeeld: "Ik goa nöör 'n Iessel, hen vissen." Als iemand zei: "Ik goa hen vissen", dan betekende dat, dat hij van plan was er een vismiddag of een visdag van te maken. 'Ik goa vissen' of 'ik goa nog èven vissen' betekende dat je ook nog andere plannen had. Het komt er dus ook in het dialect vrij nauwkeurig op aan, waar je opaan wilt. Dat realiseer ik me goed. Zelfs in de spelling kun je laten zien met welke betekenis je te doen hebt: Het komt erop aan. Ik ga er opaan. De broodjes worden inmiddels geserveerd. "Zoo, dee goat nöör donkere oorden opan", denk ik bij mezelf, en ik wens mezelf "Smaak'luk èèt'n"

• Vorige
• Volgende