Krukkelen
Tot ver boven de tachtig had zij alles zelf nog gekund. Toen kwamen de lichamelijke 'slijtages', zoals zijzelf altijd zei, 'aan het licht'. Iedereen kon immers waarnemen dat ze krommer lopen ging, dat ze steeds langzamer ging, dat ze vaker onderweg bleef staan. Het ging maar heel langzaam, geleidelijk dus. Maar ... "Krakende wagens loopt het langste!" hield zij vol tegen mij. "Ik wete noe wöör krukkelen vandan kump, want iedere keer krake ik een beetjen meer. En ik wete dat ik an het sukkelen en krukkelen eraakt binne! Möör ik mot de mood der möör in holden!" En zij heeft de moed erin gehouden, die vrouw.
Aan haar moest ik denken, toen ik op de televisie die man zag, die schreef met zijn ogen, die leefde verlammend intensief en sterk. Zijn levenswagen kraakt allang niet meer, volgens mij, want de artsen hebben hem al vele jaren geleden opgegeven. Die vrouw van toen, lang geleden, had deze uitzending moeten zien. Zij zou gezegd hebben: "Dee man is al lange uut-ekrökkeld, dee is al an een niej lèven begonnen. An hem en an zien vrouwe könt der een heleboel een veurbeeld nemmen".
Krukkelen wordt weleens vertaald met sukkelen. Maar volgens mij is er een belangrijk verschil in betekenis. Het grondwoord van sukkelen is 'suk' of 'ziek'. Sukkelen is ziekelijk zijn, zwak zijn en de sukkelaar sleept zich met moeite en pijn voort. De sukkelende ondergaat zijn of haar ziekte, heel logisch natuurlijk, als een zware, soms niet meer te torsen last. Krukkelen komt niet van 'kraken', denk ik. Krukkelen heeft als stam 'kruk'. Een kruk is of een stoel zonder leuning, een handvat, een stok met aanhangsels om zich voort te bewegen. Het woord komt van het Oudsaksische 'krukka', in het Engels 'crutch', kruk of steun. Kruk zit ook in kreuken, en wat gekreukt is, is krom. Wie krukkelt, heeft "kromme" ledematen. Er zitten plooien in, die vaak niet meer recht te strijken zijn. Die verlamde heer op de televisie krukkelt wel, maar hij sukkelt niet! Allerlei hulpmiddelen moet hij gebruiken om voort te gaan, maar hij gaat. Figuurlijk heeft hij krukken in de vorm van steun. En dan denk ik ineens aan mijn eigen moeder. Het zware leven als moeder en huis vrouw had haar natuurlijk gekreukt, maar niet gekraakt. Zij liep jaren als een hoepel op benen. Maar haar kromheid heeft pas laat haar de uitspraak ontlokt: "Noe rake ik toch an het krukkelen. Ik mosse mien möör is loaten inschrieven veur het bejöördentehuus".
Kraken is een scherp geluid maken, ook als iets krakt. Krakken is met een krak afbreken of afscheuren. In onze taal is krakken al vroeg verward met kraken. Krakende, met scherpe geluiden gepaard gaande bewegende, wagens lopen het langst. Krakkende wagens lopen niet meer. Zij storten in. Krukkelen heeft daar niet veel mee te maken. Het komt in het hele Nedersaksische en Nederduitse taalgebied in verschillende vormen voor: krukken, krukkelen, krökkelen, kroaken, krökelen. In sommige streken brengt men kröken enkel uit bij het vermelden van ouderdomsverschijnselen. "Dee man is zo zeutjes an op weg nöör de honderd, mar hee begint noe toch wat te kröken". En zo'n man hoeft helemaal niet te sukkelen; hij kan zo gezond zijn als een vis op leeftijd in een aquarium. Daar wordt hij immers met zorg omringd. En wij mogen blij zijn, dat in ons land de krukkelende en sukkelende mens met zorg omringd wordt. Of begint die zorg wat te krukkelen? Misschien zelfs te sukkelen? Ik weet dat dit oratorische vragen zijn. Het antwoord ligt in de vraag besloten. Voor krukken, letterlijk, en steunen, figuurlijk, is veel geld nodig. Is er te weinig, dan betekent dat een krukkelende zorg.