Kluun
De gladheid heeft veel mensen binnen gehouden. Mij ook. Ik ben niet bang om te vallen, maar naar buiten gaan is soms je op glad ijs wagen. En op glad ijs waag ik me niet graag. Een misslag of miskleun is zo gemaakt. Dat merkten we op onze wandeling door Diepenveens schone dreven. We zouden er toch even uit die dag. Even kijken bij de ijsbaan van de Diepenveense IJsclub. Het is immers altijd weer een lust kinderen en volwassenen over het ijs te zien kleunen of te zien zwieren en zwaaien. Tussen het kleunen, met de schaatsen over het ijs klauwen en slaan, wat de beginneling doet, en het zwieren en zwaaien van de gevorderden, ligt een wereld van verschil, die zich enkel door oefening overbruggen laat. Dat overdacht ik, staande bij de ijsbaan, onder de muziek die uit de luidsprekers klonk. De koek-en-zopie-wagen was open en warme dampen dreven de ijskoude hemel in. "Gezellig hè. Ik geloof dat ik nog maar een paar nieuwe noren koop", zei ik tegen mijn vrouw. "Als je het waagt! Je schaatst maar op je tekstverwerker", antwoordde ze, "dat lijkt me heel wat verstandiger". Dat vond ik niet zo'n gek idee. En meteen zie ik een stevig ingepakt jongetje een miskleuntje maken en over het ijs rollen. Als we verder wandelen, komt de schaatstocht door kluunland al aardig tot stand.
Kleunen en het Friese klunen zouden weleens familie van elkaar kunnen zijn. Klunen heeft misschien iets te maken met kluun, dat in de Achterhoek in wat streken het woord is voor turf. Op een boerderij bij Vorden hoorde ik zeggen: "Gait, wie zölt nog is effekes wat kluun op 't vuur smieten, iej bibbert van de kolde". Het viel mij toen op, jaren geleden, dat de -uu- meer als -eu- klonk: kleu(r)n en veur. Nu ik de krabbelaars over het ijs heb zien kleunen, slaande met hun voeten over het ijs, zie ik de grote wedstrijdschaatsers op hun lange tocht over de oevers klunen langs de onberijdbare delen van de vaarten en sloten. Het is hetzelfde beeld. Ze slaan en klauwen zich vooruit, struikelend en soms vallend na een 'miskluun'. De verwantschap ligt bij kleunen en klunen bij dat laatste woord. Een ander beeld doemt plotseling op. Ik zie de spekgladde paadjes van de huizen naar de grote weg bestrooid met turfmolm, met kluun dus, om de gladheid te bedekken. Zou klunen oorspronkelijk geweest zijn met de schaatsen onder de voeten over een turflaag over de oever lopen op plaatsen waar het ijs slecht is? Dat is geen rare gedachte. Wel een vreemd vermoeden zou zijn dat kluun iets te maken zou hebben met een Groningse biersoort van die naam. In ieder geval is de Oudsaksische naam voor kluun 'kleuwin', wat kluwen is in het Nederlands. Nou, een turf is vaak ook net een kluwen van allerlei takjes en draadjes en strootjes. En het mooiste vind ik dat kluwen verwant is met kluit, kloot, klauw.
Toen stonden we aan de rand van het bos. Voorzichtig wilde ik een pad oversteken, terwijl mijn vrouw net gezegd had: "Laten we teruggaan". Toen kleunde mijn achterhoofd met een klap tegen de hard bevroren grond. Wat een slag! Mijn hoed vloog van mijn kop, maar dat was helaas voor die de grond raakte. Tijd om te schrikken had ik niet. Pijn had ik alleen aan de billen. "We gaan terug", zei ik, toen ik weer stond. Al pratende over dergelijke ongevallen schuifelden we naar de begaanbare weg. Toen waren we zo thuis. Daar voelde ik nog eens aan mijn achterhoofd. Ik voelde bloed. Er zat een heel klein wondje. "Geluk gehad", zei mijn vrouw, en ze behandelde voorzichtig de gekwetste plek. Daarna ging ik in de garage kijken of er nog turfstrooisel was om de oprit te bestrooien. Maar de laatste kluun lag al in de tuin.