Astrant
Mien vader hef mien zeker nieet willen vergelieken met keerls as Adolf Hitler, Stalin, Lenin of zelfs nieet met bepoalde schoolmeesters en schooljuffrouwen. En toch neumden hee mien “een strabante jonge”. Pas völle later in mien lèven, toen ik wist dat ik strabant was, wist ik dat hee dat strabante nieet in mien herkenden, as hee zieneigen de betekenis precies erealiseerd had. Hee hef bedoeld dat ik ‘astrant’ was. Ik denke dat e in de wärre is eraakt deur de gelieke klanken en het riem! Too-egeven, hee onderkenden nieet dat mien brutoaliteit völle ergeder was as hee meenden, möör toch gebruukten hee in onwetendheid het ongunstigste woord. Astrant hef oke gin al te gunstige geveulsweerde, möör toch had mien vader mien “een astrante jonge” willen neumen. Loa we is noagoan wat astrant inhöldt en wat het verschil is met strabant.
Astrant is volgens echte taalkenners ofkomstig van het Franse ‘assurance’. Dat woord betekent ‘zekerheid’ of ‘stelligheid’. De oavergang van assurant nöör astrant is uut de klankleer makkelijk te verklören, möör dat is meer een zaak veur kenners van de fonetiek. Leuker is um te weten dat ‘assuré’ nieet enkeld ‘väste’ en ‘zeker’ betekent, möör oke ‘stout’.
A’j noe weet dat stout in het Nederlandse taalgebied vrogger ‘dapper’ betekenden, denk möör an Karel de Stoute, dan begriep iej wel wat astrant inhöldt: vrie, onafhankelijk, stout, dapper, zeker van eigen kracht en bereid een ander met oapen vizier tegemoet te kommen en een tegensteutjen uut te delen. Met andere woorden zeg ik dan: “Een mense diee astrant is, nemt een stevige holding of postuur an, wil ruumte um zich hen, want zon mense wil vrie wèèn in woord en doad en zee of hee kump iederene halfweg!” Is ter een woord veur het innemmen van zon ‘vrie’je ‘pos’itie? Joa zeker: ‘vriepos-tig’. Dat klinkt as het Franse ‘riposte’ en een boel mensen denkt dat vriepostig döör van ofeleid is, en dat kan oke wel en dat mag dus van mien best, want ‘riposte’ betekent ‘een gepast, snedig antwoord’, ‘tegenstoot bie het schermen’, ‘slagveerdig’. Der bint ter diee zekt dat astrant, vriepostig, ‘brutoal’ betekent, möör ik vinde dat nieet juust: Het brute, gewelddoadige, onfatsoenlijke wat in brutoal of strabant zit, ontbrek in astrant of vriepostig. Een strabante kerel wil heersen, wil dominant wèzen, wil vake bewust kwetsen. Een astrant jungesken wil nieet belaagd worden, wil ruumte um zien eigen hebben, möör …. gunt diee ruumte oke an anderen … . De kinder diee op schole epest wordt, mot zich astrant leren gedragen! Epest worden? Metene een tegenstoot plaatsen, as het kan figuurlijk, anders möör letterlijk. Astrant hef bie mien allange zien ongunstige of pejoratieve geveulsweerde verloren, het hef bie mien een gunstige betekenis ekregen: zelfverzekerd. En zeg nieet tegen mien dat astrant ‘brutoal’ betekent, want dan kui’j een opneuker verwachten.
Strabant en astrant. Hold ze goed uut mekäre! Een opa vertelden mien het volgende oaver zien kleinzönneken van zesse. Hee wier op de basisschole geregeld epest deur de andere jungeskes van zien groep, meschiens umdat e zoo groot van stuk en toch verlègen was. Op een keertjen kwam e hulend thuus en zien vader vroeg wat of ter was. Eindelijk vertelden hee wat ter gebeurd was. “Weet jij wat jij moet doen?” zei zien vader, “Je moet een van die pesters gewoon een harde stomp op zijn neus geven”. Zien vader dacht dat de jonge dat toch nieet doon zol. Möör het ventjen deej het wel! Het wier een dikke bloodneuze en de pester nöör de juffrouw, hulend: “Chris heeft me op de neus gestompt!” En de juffrouw löt Chris bie zich kommen: “Wie heeft jou dat geleerd?” – “Mijn vader, juffrouw, echt waar!” – “Niet weer doen, hoor!” – “Nee juf”. De juffrouw belt de vader van Chris op: “Uw zoontje heeft zojuist een jongetje een bloedneus gestompt”. – “Gelukkig, dan is hij misschien van dat gepest af”. – “U bent een verstandige vader, kinderen moeten ‘weerbaar’ gemaakt worden, assertief!”
Joa, dat is de inhold van astrant: assertief, weerböör. Gelukkig heb ik astrante kleinkinder!
