Instinkerdjen
Der bint van diee mensen diee meent dat ze verstand hebt van ‘taal’. Zee denkt dan oke dat ze oaver het taalgebruuk van een ander een ‘wetenschappelijke’ mening hebben könt. Nou, loat mien oe dan vertellen dat taal zon chaosverschiensel is, dat ter gin lèvend wèzen is, dat ter wat zinnigs oaver zeggen kan. Zoo he’k vernommen dat ter een vrouwelijke ‘neerlandicus’, een ‘neerlandica’, hef bepoald dat onze ministerpresident, een name neum ik nieet, een kei is op het gebied van sprèken! Zien woordgebruuk is geweldig, zien zinsbouw löt niks te wensen oaver, zien gebören past helemoale bie de virtuoze maniere wöörop e met ‘taal’ spölt. Het is allemoale geweldig! As veurbeeld wier der een woord eneumd: ‘focusseren’. Dat had de ministerpresident gebruukt in plaatse van ‘focussen’. Hee zol ongeveer het volgende ezegd hebben: ‘Wij focusseren ons op dat probleem’. En dat mot dan natuurlijk betekenen: ‘Wij concentreren ons op dat probleem’ of ‘Wij richten ons volledig op dat probleem’ of ‘Dat probleem heeft onze volledige aandacht’. Onze ministeriële taalvirtuoos maakten der met zien uutdrukking een zeudjen van! Möör döörumme is het ook zoo virtuoos, as e tenminsten weet dat e der een rommeltjen van maakt, möör dat betwiefel ik. Ik denke dat zien zoogenaamde virtuositeit enkeld möör onwetendheid is op taalgebied, net as bie diee ‘neerlandica’!
As jonge maakten ik wel es een ‘stinkerdjen’. Ik namme een sterk vergrootglas, een brandglas, ging met dat dink op het stuupken veur ons huus in de zunne zitten, nam een olde versleten schooveter, richtten de zunnestroalen deur het glas op het puntjen van de veter en zörgden dat het puntjen in het brandpunt kwam te stoan: de zunnestroalen focusten zich op het puntjen van de veter en dat puntjen begon rood te gleujen. En dan verspreidden zich een verschrikkelijke branderige schreujerige stank: de veter was een ‘stinkerdjen’ eworden. Iej hebt het al opemerkt: het werkwoord dat hier gebruukt wordt is ‘zich focussen op’. Dat betekent twee dinger: dit werkwoord is wederkerend en dit werkwoord hef altied een veurzetselveurwerp bie zich. “Ik focusse mien op een zaak”, kan ik zeggen. Dan gebruuk ik ‘zich focussen op’ oaverdrachtelijk. Dat wördt dan vake oke ‘figuurlijk’ eneumd. ‘Focusseren’ kan nieet figuurlijk gebeuren. ‘In het brandpunt brengen’ betekent het en dat kan enkeld een spieegel of een lens doon: een mense kan nieet veur lens of brandglas of spieegel spöllen. Ik liete as jungesken mien brandglas de zunnestroalen focusseren en zoo kreeg ik dat stinkerdjen. Veur de ministerpresident was ‘focusseren’ bliekböör een ‘instinkerdjen’! Hee fopten zieneigen! Hee nam zieneigen te pakken! Hee lichtten zieneigen op! Hee wist nieet dat ‘focusseren’ gin wederkerend werkwoord is en dat het in het algemeen gin constant veurzetsel bie zich hef: ‘zich focusseren op’ bestond vrogger nieet in onze taal! Hee hef het emaakt! ‘Focusseren’ was töt noe een nieet wederkerend werkwoord en oavergankelijk, dat wil zeggen dat het een liejend veurwerp bie zich kan dragen en nieet altied een veurzetselveurwerp. De ministerpresident hef döör met ene onwetende rake klap verandering in anebracht: dat is pas virtuositeit!
De meeste taalgebrukers hebt de neiging het taalgebruuk van een ander an dat van huneigen te toetsen. Döör is niks mis mee. Ze mot èvenwels ter wel rèkening mee holden dat iedere taalgebruker zien eigen sproake hef en da’j diee nieet an den oenden ofmèten mot: iej könt de taal diee Johan Cruijff uutslöt nieet vergelieken met wat Gerrit Kuijk uutkroamt!
Ik mot trouwens zeggen dat Johan ‘focusseren’ nooit gebruken zal möör ‘focussen’, want hee zal nooit deftig doon. Ik mot trouwens nog wel een veurbeeld geven van ‘focusseren’ met een vast veurzetsel derbie: ‘met’ of ‘deur’, in de betekenis van ‘deur middel van’: “Ik focussere de zunnestroalen met (deur) mien brandglas “ of “Ik focussere de zunnestroalen met mien holle spieegel”.
En disse anvulling van de Nederlandse grammatica steet nergens verder beschreven, möör het is gin instinkerdjen! Het berust op feiten, zooas ik diee verwerkt hebbe en dus in de geest belèèfd.
