Labberdoedas
Labberdoedas
An de Golf van Biskaje (Gascogne) lig dichte bie de Pyreneeën Bayonne an de bergstroom of Gave d’Oloron. De ligging van disse stad an de rivier en in de buurte van de zee, is te vergelieken met diee van Dèventer an ’n Iesselt en de Noordzee. En der bint meer oavereenkomsten. In de Middeleeuwen voeren de zeevaerders van Labour, later Bayonne eheten, op Noord-Europa, èvenzoo dejen dat de Bergenvaerders uut Dèventer. Het kan nieet anders of de zeeluu uut beide plaatsen bint mekäre döör in havens tegenekommen. En dat nieet enkeld: de mannen uut beide steden kwammen veur dezelde gedreugde en gezolten vis: stokvis. De Dèventersen hebt ter nog steeds hun biename an te danken. Möör de mannen van Gascogne gavven de name an de gedreugde gezolten vis diee töt op de dag van vandage is blieven bestoan, namelijk ‘labourdan’, meervold ‘labourdans’. Het kan nieet amders of de zeeluu uut Nederland, Dèventer, hebt diee name ‘vernederlandst’ en ‘verdèventerst’ oaverenoamen as ‘labberdas’, ‘labberdoas’ of ‘labbededas’ of zoowat. Op hun beurte mot diee Nederlanders welens edacht hebben dat de beginletter ‘L’ wel het lidwoord ‘Le’ wèzen kon. En zoo ontstonden in het Middelnederlands al de woorden ‘aberdaen’ en ‘habourdaen’ noast ‘laberdaen’ en ‘labbedaen’. En zoo verklöör ik het bestoan van het woord ‘labbedoedas’! Volgens mien betekent dit woord gewoon ‘stokvis’, wat gezieen de índirecte betekenis van ‘klap’, ‘opdoffer’, ‘hengst’ heel logisch is. Goat möör ens noa. Tussen diee handelsluu van de ‘Hanze’ en andere mannen bestond een onverklöörde oorlog. Ik ziee ze al schelden en vechten: “Iej wollen diee labbedoedas hebben? Ik zal oe ens een labbedoedas verkopen!”
Veur labbe®doedas kui’j hier natuurlijk oke invullen: abbe®doedas, habbe®doedas of laboerdas. Dat laatste woord kump trouwens het dichtste bie de oorsprong van het woord.
Labberdoedas wördt in het “Etymologisch Woordenboek Van Dale”, de herkomst van onze woorden, heel anders verklöörd. In de eerste kolom op bladzieje 430, vierde woord van onder, vind ik: labberdoedas (oorveeg) nevenvorm van haberdoedas < hd. hab’du das (pak aan, dat is voor jou). En dat allewel der boaven steet: labberdaan (gezouten kabeljauw) middelnl. aberdaen, habourdaen< fr. (poisson) labourdan, vis uit Labour, thans Bayonne. De vorm abberdaan ontstond doordat men de l aanzag voor het lidwoord.
Bliekböör bint ter möör weinig mensen diee het verband Labour, Dèventer, Hoge Noorden, Kabeljauw, Labberdaan, Stokvis, Hanze kent. Döörmee wil ik nieet zeggen dat mien vissen in het water van de kabeljauw gin misvangst opeleverd hef. De Duutse ofkomstanhangers könt de köttel best es bie het schone ende hebben en meschiens hef mien kennis mien juust dwärs ezèten bie mien verklöring, want … ik hebbe een mense uut Dèventer nog nooit een stokvis een ‘labbedoan’ heuren neumen, loat stoan een ‘labbedoedas’. Möör ik hebbe der welens ene een hengst verkocht en ik hebbe oke welens een labbedoedas uutedeeld en ik wete zeker dat een hengst een mannelijk peerd is en een labbedoan een gezolten kabeljauw!
Ieje, lèzer, hebt weer wat um oaver noa te denken en meschiens helpt dit verhaaltjen oe wel oew weg te vinden in de doolhof van de taal. Ik vind het zoo prachtig dat het veur mien een dwaaltuin blif wöör ik nooit meer uutkomme. Ik dwale en dwale, komme de hele wereld deur en toch nooit an het ende. En dat is het wonder … het telkens weer uutkommen op dezelde plekke en wel … an het begin! Dat sterkt mien oke in het denken oaver mien lèven: Ik denke, veule, heure, ziee, roeke, ète, drinke, sloape, schrieve en ik wete noe al wöör of ik uutkomme …, bie den anvang! En … ik genieete döörvan, want wat wete ik van het begin? Niks! Is ter wel een echt begin? Wiee het weet, mag het zeggen … . Ik blieve dwalen in de taaltuin!
