Bietsen
Schooien heb ik nooit edoan. As ik wat neudig had, ik most het echt neudig hebben, vroeg ik heel netjes of mien olders het veur mien hadden. Ik neume een veurbeeld: “Moder, ik wil goan tekenen. Hef Moder meschiens zoo lange een potlood veur mien?” As Moder an mien verzeuk voldoon kon, deej zee dat. As zee mien nieet helpen kon, zei ze dat eerlijk en ik ginge nieet an het zeuren. Mien breurs en mien zusken wazzen oke gin zeurpieten. Oke onderling wazzen wiej nieet schooierig: Wol ene de anderen nieet mee loaten delen met de sneupkes diee veur de verjöördag ekregen wazzen, dan bleef het bie ene keer um een toffee vroagen en a’j diee dan nieet kregen, was het oke goed, dan möör nieet. Het “toe nou”, “toe nou”, “toe nou" was ter nieet bie. Of um ens in het Duuts te bedelen: gin “bitte”, “bitte”, “bitte”.
In de dertiger jören van de veurige eeuw neumden een boel Dèventer kinder, ik tèvens, ‘bedelen’ of ‘schooien’ “bietsen”. Ik zagge toen al best het verband tussen ‘bietsen’, ‘bitten’, ‘bitte’, ‘bidden’ en ‘bedelen’ en ik snapten oke wel dat ‘bedelen’ een veurtdurende herhaling is van een verzeuk of ‘bede’. Van etymologie en etymologische woordenboken had ik toen nog nooit eheurd! Möör ik snapten donders goed wat mien oldere breur bedoelden met “Koop zelluf tabak, voele bietserd”, as zien kameroad alsmöör vroeg of e een sjeksken van zien tabak mocht dreien.
En toen inens, toen ik studeerden, kreeg ik een geestelijke opneuker. In een etymologisch woordenbook zocht ik veur de gein ‘bietsen’ op, in de verwachting an te treffen wat ik al wist en net al beschreven hebbe. Möör niks heur, ‘Beach’ zol het grondwoord van ‘bietsen’ wèzen. En ik lazze dat een ‘beachcomber’ een soort strandjutter was in het Engels en ‘bietskommer’ bargoens is veur een mense diee schooit of het strand uutkamt, want ‘to comb’ is uutkammen. Ik had het dus helemoale mis ehad, dacht ik. Töt … ik uut ging zeuken wöör ‘fietse’ en ‘fietsen’ vandan kwammen en ontdekten dat ter zon boel ofstammingsmeugelijkheden wazzen, dat de wöörheid nooit echt te achterhalen was. Möör … ik heb mien eigen mening nooit hoven in te trekken. En ik deje dat oke nieet met mien eigen gedachten oaver de ofkomst van ‘bietsen’.
Veur mien blif ‘bietsen’ een Nedersaksisch woord, Dèventers dus oke. In mien jeugd nam ik het op in mien Dèventerse woordenschat. Mocht ik ooit een nieje uutgave van ‘Het Woordenbook van het Dèventer Dialect’ verzörgen, dan zollen ‘bietsen’ en ‘bietser(d)’ zeker openoamen worden met een verwiezing nöör ‘bitte’ en ‘bidden’, möör ik zol zeker nieet verzumen ‘beach’ oke te vermelden.
Meschiens begin ik nog ens an een ‘Etymologisch Woordenbook van het Dialect van Dèventer’. Ik hoape dat mien de tied egund is dööran nog ens te beginnen. Meschiens meldt ter zich noe wel ene diee mien döörbie helpen wil. Wiej begint bie de ‘aa’ en kiekt dan wel wat het wördt.
‘Bietsen’ hef een ongunstige geveulsweerde, net zoo as ‘schooien’. Een mense mot zich wel wären iemand diee töt de bedelstaf eraakt is, een ‘bietser’ of ‘schooier’ te neumen. Der bint ter vandage an de dag verscheidenen diee lèven mot van giften van anderen. Denkt möör ens an degenen diee anewezen bint op onze ‘voedselbanken’! Deur hun ärmoe kwam ik op het idee an ‘bietsen’ een ärtikel te besteden. Loate wiej zörgen dat onze medeburgers zich nieet veur hun ärmoe hooft te schamen!
Met strandjutters hove wiej gin medeliejen te hebben! Zee bedrieft gewoon een sport! Beachcombers bint ter en zölt ter altied blieven. Van mien meugt ze hun gang goan. Ik bin wel van mening dat ze nieet met de name ‘bietsers’ aneduujd mot worden, want het bint gin schooiers. Bietsen hef volgens mien niks met strandjutten te maken! Nemt döör nota van!
