52. Lof en Eer aan de vermoorde Onschuldigen
WESTERBORK - HERFST 1994
Hoast vieftig jöör noa de bevrijding stoa ik döör, in het 'Herinnerings-Centrum' van 'Kamp Westerbork'. Met mien vrouwe bin ik der; wie kampeert op 'De Olde Bargen' in Dwingeloo. Azze wie het 'Centrum' disse herfst neet doot, hoeneer kump der dan wat van? Veur tien uur binne wie al op de pärkeerplaatse bie het herdenkingsgebouw, dat een paer kilometer van de plaatse van het kamp lig'. Um tien uur geet het gebouw lös. Wie kuiert der rustig nöörtoo. As eersten goa we derin.
Der blik een biezundere tentoonstelling te wèèn oaver Joodse kinderen, dee in het kamp ezèten hebt, en dee vandöör nöör de gaskamers bint of'evoerd. Dree kinder kui'j der volgen tut ze het kamp verloaten hebt. iej hooft enkeld möör de kleurenlienen rood, greun of gèèl te volgen. Ik volge de rooien, dee van het meisjen Aussen uut Wieje. Wöörumme? Zee is geboren in 1926, en zee is nog gin jöör older as mien. En ze kump uut Wieje. Dat plèètsken ken ik goed, 'k heb der as onderwiezer met de Sunterkloasdagen in de jören vieftig teneel espöld. Ik kenne dus onderwiezers, dee veur den oorlog dit kind les egeven hebt op de legere schole. Ik zee een foto van het huus wöör de familie Aussen ewoond hef. Dernoast hangt een foto van Moder en Vader en de beide döchterkes in een roeiboot op den Iessel. En dan vaer ik zoo möör met de roeipunter van onze oaverbuurman dernoast. En wie proat en wie lacht en ik vinde dat ene meisjen, dat zoo old is als mien, aerdig en ik komme met haer an de proat. En ondertussen vären wie noast mekäre. En as ik weer een beetjen biekomme uut mien dwoaze gedachten, weet ik egeen neet wat zee feitelijk worden wol, want dat hef ze mien vaste toch wel verteld. En ik denke dat het möör goed is dat ik dat noe in 1994 neet wete, want anders zollen mien de troanen echt oaver de wangen lopen, noe ik veur dee foto stoa.
In een vitrine zee ik haer spullen liggen uut de legere schole uut 1934-1935. Haer inktlepken, een kroontjespenne, een schrift, haer lös'eslagen rapportbeuksken. En dan dee handtekening onder dee dree rapporten van kerst, poasen en de zomer: H. J. Maandag. Met hem, hee was twintig jöör older as mien, he'k teneel espöld. Ik zee hem nog veur mien - hee is der noe al lange neet meer - neet al te groot van stuk, slank, scheef köpken, blond höör, vrindelijk brilleken op de neuze. En plotseling zit ik in zien klasse. Hee pröt vrindelijk möör ernstig tegen ons, zooas ze op de vergaderingen van de Nederlandse Onderwiesvereniging, de N.O.V., ook altied deej: "Jullie moeten goed opletten, meisjes en jongens, dan zul je het in de wereld een heel eind schoppen". Ik kieke achterumme nöör Hetty Aussen. Ze stek stiekem de tonge tegen mien uut. Meester Moandag en dit meisjen. Beiden bint ze mien veur'egoan. Dee meester most is weten, dat zien handtekening onder dee mooie rapporten van een van dee dochters Aussen, in dit Herdenkingscentrum lig', een centrum in Westerbork, dat hee nooit ekend hef. Denkend an de Joodse kinderen van mien lèèftied, an de meesters en juffrouwen, dee hun veur den oorlog begeleid hebt, völt der een diepe droofheid oaver mien. "IJdelheid der ijdelheden, alles is ijdelheid", zeg' möör hallef hoe ik mien veule.
Bie de uutgang is een video-uutzending. Ed. van Thijn vertelt hoe hee as kind uut Westerbork ekommen is, en al onderdukend en opdukend de Tweede Wereldoorlog is deur'eraakt. Möör het vermag neet mien op te monteren. Ik zee alsmöör dat roeibeutjen op den Iesselt, noe ofdrievend nöör Kampen; dee name wördt plotseling meer as een symbool. Ik zal bie het heuren dervan altied an dee familie Aussen denken, dee in een kamp hun lèvens liet.
