GDD LXXXII Woordvorming - Samenkopeling - Verholen Samenstellingen en Ofleidingen
As de samenstelling van woorden binnen het zinsverbamd ontsteet wördt esproaken van Samenkoppeling (Copulatie). Veurwaerde is dan wel dat de klemtoon verschuf en dat de betekenis of functie van minstens ene van de samengekoppelde delen verandert.
Veurbeelden: - Ik doo nieet mee um (veurzetsel) reden dat (grammatisch voegwoord) ik nieet meer fietsen magge. à Ik doo nieet mee, umdat (logisch verbindend voegwoord) ik nieet mee fietsen magge.De klemtone is verschoaven van um reden nöör dat. - Hee höldt van alles (onbepoald veurnaamwoord), behalve (biewoord) van snert. à Hee höldt allesbehalve (biewoord) van snert. De klemtone is verschoaven van alles nöör behalve; butendat verandert de betekenis van de hele zinne. - Hee kwam achter ons an. à Hee kwam achteran. –Wat was zee vake bie de hand.à Zee was biedehand.Let hier op de volledige betekenisverandering en de klemtoonverschoeving nöör hand. – Ik wol graag ene elle koke. à Ik wol graag een ellekoke. De klemtone verschuf van elle nöör koke (soort dèventerkoke: oke een samenkopeling! ). Zee hef Moeke der poten. à Zee hef moekepoten (dikke waterige en gezwollen benen).Hier is klemtoonverschoeving van Moeke nöör poten.
Dat ter ook Verholen (Verborgen) Samenstellingen bint, kan too-elicht worden an een antal veurbeelden: thansß te hande – althansß al te hande – nochtansß noch dan – Dèventerß Doven traa (Dode boom, Davo’s boom, Duinen (met) bomen???) – Bathmenß Bato’s heim? – Welsumß Wiel + som(pe)? – Olstß (H)oli ste(e)? (heilige plaatse). Dat disse plaatsnamen Verborgen Samenstellingen bint, is dudelijk, möör of de ‘duding’ juust is, völt te betwiefelen.
Verborgen Ofleidingen bint ter ook heel wat: blievenß bi-lieven, greiß ge-rei, komstß kom-ste, giftß gif-te, dörstß dör-ste, schriftß schrif-te (lt. scrip-tum), blomeß blo-ma (germ.), voel ß voe-l (germ. fu-ls). Bie disse veurbeelden loate wiej het.
