GDD LXXX Woordvorming - Ofleiding: Affixen (Suffixen - Prefixen)
Ofleiding is de woordvorming wöörbie grond- of stamwoorden veurzieen wordt van veur-, achterveugsels of beiden, wöördeur nieje woorden ontstoat. Veur- en Achterveugsels neume wiej samen Affixen of Tooveugsels. De algemene name veur Veurveugsel is Prefix, veur Achterveugsel Suffix. Ofleiding wördt töt de zwakke woordvorming erèkend: het nieje woord wördt nieet evormd deur inwendige ‘krachtige’ klinkerverandering, zooas bie ‘brengen à bracht’, möör deur uutwendige anwassen. Het stamwoord is bliekböör nieet sterk genog zieneigen te veranderen van karakter: het mot ‘deur anderen’ veranderd worden. Wiel de sterke woordvorming altijd onopzettelijk plaatse vindt, Ofleiding en oke Samenstelling (GDD LXXXI) wordt deur mensen meestal expres of opzettelijk too-epast um nieje woorden te vormen. Vandöör dat het Dèventers in zien ontwikkeling steeds meer nöör het standärd-Nederlands too greujt. Uuteindelijk zal enkeld het klinkerverschil, egreujd deur de sterke woordvorming, oaverblieven.
Ofleiding met Suffixen: nöölà nö(ö)l/en, bärstà bärst/end, handà *hend/ig, jóngà *jung/esken, ròtà rötjen, lekà lek/(k)azie, dagà dag/ens (oaverdag), den (diee)à den/(nen)t, dità dis/(s)ent, dik(ke)à dikke/der, bakà bak(k)er à bakker/ieje, schietà schiet/se (schijt/erd), broa(j)à *brö/deken, broamà brum/(m)el, bromà brom/(m)erd, oademà oadem/loos, dreug(e)à dreug/erieje.
*De gemerkte veurbeelden teunt dat de sterke umlaut een rolle hef espöld bie de ofleiding. Ook ablaut kan een rol spöllen: bind/enà bondà bond/ig, grav/enà groefà groeve, biet/enà beetà beet/jen.
Ofleiding kan mooi gebruukt worden um van de ene woordsoort in de andere oaver te goan: Werkwoord ‘stiegen’à Zelfstandig Naamwoord ‘stege’, Zelfst. Nw. ‘krukke’à Werkw. ‘krukkelen’, Zelfst. Nw. ‘heer’à Biev. Nw. ‘heerlijk’, Tussenwerpsel ‘tjilp’à Werkw. ‘tjilpen’.
Ofleiding met Prefixen: nöölà ge/nööl, goanà e/goan, doonà be/doon, kom/stà her/kom/st, väst/eà on/väst/e, handà ont/hand, sprongà eur/sprong, gun/stà of/gun/st, woordà ant/woord, klankà wan/klank.
Ofleiding met Affixen: be/dreuf/d, be/graf/en/isse, be/stend/ig/heid, be/suus/terd, her/stel/ling, on/ver/stand/ig, ont/hecht/ing, eur/spronk/elijk, of/gun/st/ig, wan/klank/en.
De suffixen diee gebruukt wordt um onbepoalde wiezen van werkwoorden te vormen, bint: -en, -eren, -elen. Het suffix ‘-en’ is het normale achterveugsel bie de werkwoordsvorming; ‘-eren’ en ‘-elen’ wordt gebruukt veur werkwoorden met een snel herhalingseffect (iteratieven) of een minder snel herhalingseffect (frequentatieven). Veurbeelden: stotteren, köttelen, kakelen, kletteren, knötteren, fluusteren.Veur de trappen van vergelieking wordt in het Dèventers de volgende suffixen gebruukt: -(ed)er, -st(e); veur de verkleinwoorden: -ken (enk.), -kes (mv.), -jen (enk.), -jes (mv.), -tjen (enk.), -tjes (mv.), -pjen (enk.), -pjes (mv.), -sken (enk.), -skes (mv.); veur het meervoud van zelfstandige naamwoorden: -en, -n, -s, (e)r(en), -ers.
Der bint een boel Ofleidingen wöörbie meer as één grondwoord betrokken is. Zukke woordvormingen neumen wiej Samengestelde Ofleidingen, nieet te verwärren met Samenstelling deur middel van Ofleiding (GDD LXXXI). Veurbeelden: achtersteveurten, allebendig, allemensenkinder, nöstdöddeken, poepiedik, pierensoep, bitterkeukskes .