GDD LXVII Veurwerpen - Belanghebbend of Meewerkend Veurwerp
Belanghebbend of Meewerkend Veurwerp.
Dat is in engere betekenis het veurwerp veur wat (veur wiee) het Gedoo plaats vindt (soms oke an wat (wiee), deur wat (wiee), bie wat (wiee)). Der vindt as het wäre een botsing plaats tussen de (2)Dooner en het (1)Meewerkend Veurwerp.
Een dudelijk veurbeeld:
(2)De mobiele eenheid beletten (1)de demonstranten de deurtocht.
(2)àààààààà X de deurtocht X (1)ßßßßßßßßß
1. De demonstranten rukt op.
2. De M.E. beletten dat oprukken.
Ze beletten dat an de demonstranten.à De situatie was ontstoan deur (1)het demonstreren. De demonstranten is dus Meewerkend Veurwerp in engere zin.
Hee oaverhandigden de jubiläris een prachtig present.à An Wiee?à de jubilärisà de jubiläris – Meewerkend Veurwerp in engere zin.
Mien moder hef mien nieje kousen ebreid.à Veur Wiee?à mienà mien – Meew. Veurw.
Iej kunt dus zeggen: Het Meewerkend Veurwerp is het zinsdeel wöör iej an of veur veur kunt zetten of weg kunt loaten.
Controle: Ik vertelden an mien breurken het hele verhaal.
Mien grote breur hef veur mien vader een fietse ekocht.
De ezelsbrugge um het Belanghebbend Veurwerp (in engere zin) te vinden leidt töt het beneumen van zinsdelen töt Meewerken Veurwerp diee het feitelijk nieet bint. Wiej neumt ze Meewerkend Veurwerp in rumere zin.
Veurbeelden:
1. Dat lik mien nieet goed te wèèn. An of veur wiee lik dat nieet goed of deur wiee wördt dat beoordeeld?à deur mienà mien = Beoordelend Meewerkend Veurwerp (in rumere zin).
2. De kinder bint noa de scheiding hun vader altied trouw ebleven.à Deur wiee wördt trouw ondervonden?à hun vaderà Ondervindend Meewerkend Veurwerp (i. r. z.).
3. Iej bint mien oke een mooien!à Deur wiee wördt eveuld dat iej nieet zon mooien bint?à mienà Meewerkend Veurwerp van Geveul (dativus ethicus) (i.r.z.).
4. Moder dreugden breurken de troanen.à An wiee beheurt de troanen?à breurkenà Het bint breurken zien troanen diee edreugd wordtà Meewerkend Veurwerp van Bezit (dativus possessivus) (i. r. z.).
5. De zwärte handel lei diee ooweejer gin windeier.à An wiee was het veurdeel)à an diee ooweejer (oorlogswinstmaker)à diee ooweejer à Meewerkend Veurwerp van Veurdeel(dativus commodi) (i. r. z.).
6.De nieje snelweg kostten de restaurantholder zien bestoan.à de restaurantholderà Meewerkend Veurwerp van Noadeel (dativus incommodi).
In het latijns stond en steet het Meew. Veurw. in de derde naamval (dativus of datief). Zonder veurzetsel in het Nedersaksisch stond het in de derde naamval. De meeste vormen bint, oke in het Dèventers, echter verdwenen net as in het Nederlands.
Het Meewerkend Veurwerp in de vorm van een zinne: “Ik heb het book egeven, an diee döör achter de piläre zit”.à
an … t/m … zità Meewerkende Veurwerpszinne.
