Gdd LIV Veurnaamwoordelijke Biewoorden - Voegwoordelijke Biewoorden
Um een middel, een eurzaak, een reden, een doel an te duden wordt veurnaamwoordelijke biewoorden gebruukt; dat bint verbindingen van een veurzetsel en een veurnaamwoord:
met watà wöörmee; met datà döörmee; deur watà wöördeur; deur datà döördeur; umme datà döörumme; umme watà wöörumme; umme hetà derumme; töt het à dertoo; töt watà wöörtoo; töt datà döörtoo.
*Der mot goed bedacht worden dat völle woorden as biewoorden gebruukt kunt worden, met name zelfstandige naamwoorden en bievoeglijke naamwoorden:
de märgen – hee kump märgen; de dag – ’s dagens slöp hee altied; een hele appel – zee is heel lieef; een schone dook – de boel ging schone op.
Der bint biewoorden diee ook een functie as voegwoord hebt; ze wordt voegwoordelijke biewoorden eneumd.
Let döörbie op het zinsverband!
Aneenschakelend verband:
Dat is een flinke kerel, tevens (oke) is hee intelligent (**versterkend aaneenschakelend biewoord).
Heintjen is nieet enkeld knap, möör (echter) oke lieef!**
De directeur is deur faillissement an leger wal eraakt; butendat is zien vrouwe der tussenuut egoan met zien advocoat**
Eerstens kan ik nieet, tweedens durf ik het nieet, verder mag ik het nieet**
Deels bin ik ter veur, deels bin ik der tegen. (verdelend aneenschakelend biewoord)
Tegenstellend verband:
Zee mochten het nieet, intussen dejen ze het wel.
Hee durfden best, allenig wol zee het nieet heben.
Eurzakelijk verband:
Ik komme nieet, ik bin namelijk zieek.
Wiej goat hier nieet vissen, trouwens dat mag ook nieet.
Ik bin uuteglejen; döördeur heb ik mien been ebroaken.
Vergeliek:
Ik liepe de Iessel langes (biewoord)à Ik liepe langes de Iessel (veurzetsel)
Hee liep het städjen in (biewoord)à Hee liep in de stad (veurzetsel)
Zee wandelden de berg op (biewoord)à Zee wandelden op de berg (veurzetsel)
