GDD XLI Werkwoorden - Regelmoatig - Onregelmoatig

> Categorie: Grammatica Deventer dialect (GDD) Gepubliceerd: maandag 01 februari 2010

Nöör hun VERVOEGING  wordt de Werkwoorden wel in regelmoatige en onregelmoatige werkwoorden verdeeld.

De regelmoatige werkwoorden wordt dan esplitst in zwakke en gemengd zwakke werkwoorden.

De regelmoatige werkwoorden hebt een stamklinker diee onveranderlijk is: kennen – kenne – kent – kenden – ekend. Butendat hebt zwakke werkwoorden een voltooid deelwoord dat uutgeet op de klank –t (spelling dus met –d of –t): (regel van de geliekvormigheid ekend, an-epakt).

Gemengd zwakke werkwoorden hebt een voltooid deelwoord dat uutgeet op –en: lachen – lacht – lachten – elachen. 

Onregelmoatige werkwoorden hebt een stamklinker diee bie vervoeging ofbug (sterk). Diee ofbuging wördt ablaut eneumd. Dat is een radicale ofbuging en gin umbuging of umlaut.

Veurbeeld: zeuken – zuch – zochte – ezocht. As ter enkeld ablaut plaatse vindt, en geet dan het voltooid deelwoord uut op –en, dan wördt ter esproaken van sterke werkwoorden: riejen – rit – reej(e) – rejen – erejen.

Diee sterke werkwoorden bint nöör hun ablaut-aerd te verdelen in zeuven klassen.Vindt ter ablaut plaats en geet het voltooid deelwoord uut op de klank –t (spelling met –d of –t), dan wördt een werkwoord gemengd sterk eneumd: wèzen – was – wazzen (wären) – wäre – ewest).

Ewèzen kump enkeld nog veur as bievoeglijk naamwoord. As zoodoanig krig het oke diee vorm met ge-: Ik binne een gewèzen schoolmeester.

Vindt ter behalve ablaut ook medeklinkerverandering plaats, dan wördt in het Dèventers een werkwoord kats onregelmoatig eneumd.

De wisseling van –z- en –r- loate wiej in wèzen buten beschouwing. Dat is een oldgemaanse klanktwestie.Hier wördt edacht an bieveurbeeld ‘weten’. Weten – wist – wisten – eweten.

Der wordt oke bie erèkend de werkwoorden diee in de tegenwoordige tied al klinkerverandering hebt en verder gin medeklinkerveranderig: kunnen – kan; meugen – mag; zullen – zal. 

Oaverzichtelijk veuresteld:

1. Vervoeging Werkwoorden – regelmoatig –  a. zwak – b. gemengd zwak

2. Vervoeging Werkwoorden – onregelmoatig – a. sterk (7 klassen) – b. gemengd sterk 

3. Vervoeging Werkwoorden – kats onregelmoatig

 

Wij gebruiken één cookie, die essentieel is voor het functioneren van deze website. Lees meer: Privacy & cookies.

  Ik accepteer deze cookie.
EU Cookie Directive plugin by www.channeldigital.co.uk