GDD XIV Spelling - Fonetiek - Fonologie - Foniek
As een Nedersaksisch dialect, het Dèventers bieveurbeeld eschreven mot worden, is hat hoaste onmeugelijk dat fonetisch te doon. Wiej zollen völs te völle klanktekens neudig hebben en alle assimilaties zollen töt hun recht motten kommen. Dat is dus nieet haalböör. De Fonetiek is mooi um alle klanken te besprèken in hun uutsproake en hun vorming, möör döör höldt het veur de plattoloog en de dialectsprèker mee op.
Veur het schrieven van een dialect wördt tegeswoordig een fonologische spelling too-epast. Diee geet uut van de fonemen. Wat bint dat?
Het bint de kleinste deeltjes van klankbouwwerkjes diee verschil in betekenis anduudt.Hier volgt een antal veurbeelden: k-A-nne noast k-I-nne noast ik k-E-nne noast k-U-nne noast k-O-nne. De vetgedrukte tekens duudt betekenisverschil an. Zij duudt Fonemen an.
In het Dèventers zol men de klanktekens - ò – en – ó – als verschillende fonemen beschouwen kunnen!
Zet maar noast mekäre: b-Ò-lle (bol wol) en b-Ó-lle (bul, stier).EU in (b-EU-k) en (z-EU-te) en d-EU-re) is oaveral hetzellufde foneem. Der is enkeld klanknuanceverschil.AA, OA, AE, OU, UI, EI (IJ), OE, UU, EE , IE, bint allemoale klinkerfonemen. IJ steet oke veur zon foneem..
De medeklinkerfonemen b,p,d,t, k, z,s, m,n, en zoo verder neumen wiej begeleidingsfonemen, umdat zee vake enkeld ter begeleiding van de klinkers gebruukt worden kunt. Der bint uutzonderingen: s, f, r, m, in: psssst, fffffft, rrrrrt, hmmmmn.
Hier volgt een stelletjen woorden diee helemoalehelemoale volgens de fonologische regel espeld eworden bint:Iej belt - kakstool – kapot – lös – lot – liek – schin – schoap – slok (slòk, slók).Der wördt oke wel ezegd dat zee eschreven bint volgens de regels van de uutspraak. Dat is dus de fonologische regel.Het foneem SVA spellen wiej nooit: Der wordt allerlei lettertekens veur gebruukt: -e-, -i-, -o-, -ij-, -u- en goa möör deur. Fonologische regel of Uutsproakregel. Fonologisch kump van Fonologie. Dat is een wetenschap of leer. Het is dat deel van de taalwetenschap dat zich bezighöldt met de fonemen.Diee hebben wiej zoojuust summier besproaken. FONIEK is de verzamelnaam veur FONETIEK en FONOLOGIE.