Bulte
Verhalen oaver de törrefbulte van Wissink heb ik welens verteld. Ik moste dööran denken, toen Henk Dijkslag uut Heerde op de moandelijkse samenkomst van onze dialectkringe in de Notenhof in Diepenveen oaver de Veluwe vertelden en zei dat de Heuvels van de Veluwe altied deur hem ‘bergen’ eneumd wieren.
Ik noteerden toen de woorden ‘heuvel’ en ‘berg’ vielen, metene beide woorden en ik zetten der oke nog ‘bult(e)’ bie en ik dachte döörbie an Wissink, onze koalenboer, diee bie ons in de Ravenstroate an de lege löswal bie den Iessel woonden. Möör döör geet het hier verder nieet oaver. Het geet noe um verheugingen in het landschap: bulte, heuvel, berg, belt bieveurbeeld. Zukke woorden doot bie mien vake een belleken rinkelen. Ik wil gewoon weten wöör of ze vandan komt, want zee bint net as ikke een keertjen geboren, ontstoan. En de gebrukers van diee eerste woorden in het indogermaans hebt ter hun geheur, hun gezichte, hun geveul, hun mond en wat nog meer meschiens op ‘löseloaten’. Kiek, dat doo ik vandage oke weer. Ik probere mien in te lèven in zon woord, met mien geheur, mien gezichte , mien geveul, mien spraak en .. mien verstand. Ik komme dan een heel ende.
Bulte en belt valt mien beiden het meest op. Bulte klinkt wat ronder as ik het uutsprèke, möör het zut ter nieet erg rond uut en Belt nog minder, Heuvel dut mien denken an Heugte en lik mien döördeur heuger as een Bulte of een Belt, möör Berg zeg mien in klank en heugte totaal niks, möör ik hebbe op schole eleerd dat die ene heuvel van de Sallandse Heuvelrugge, diee nöör boaven uutstek De HolterBERG is, en dat in het butenland hele hoge kantige bulten BERGEN bint. Möör … Ik kan enkeld möör roajen wöör dat woord vandan kump.
Gelukkig kenne ik wat vremde talen, dus ik zitte nieet onthand bie het ‘roajen’ wöör het woord ‘berg’ vort kump.
In het gotisch is ‘berg’ ‘bairgahei’, wat feitelijk ‘gebergte’ betekent. Nedersaksisch en Nederlands bint met diee taal verwant. Verder kom ik nieet met dat woord. Met ‘heuvel’ kom ik een heel ende verder: het middelnederlands kent ‘hovel’, ‘hoevel’, ‘hevel’. ‘Hevel’ zeg mien heel volle, want ik ken het als veurwerp um vleujstoffen van het ene nöör het andere vat ‘oaver te hevelen’, wat immers betekent dat ik het een heuvel oaver helpe.
‘Belt’ zeg mien oke een boel. In Dèventer had iej vrogger bie het huus ‘De Heuvel’ van Hunink de “Galgenbelt” liggen: ‘Belt’ is een ablautende vorm van ‘Bult(e)’, ablaut is afwisseling van klinkers.
‘Bulte’ mot een umlautvorm wèèn van ‘Bol’ (Bal). Umlaut is verandering van een klinker onder invlood van een volgende klanke, diee de ronding wat vort nemt: bol – bult, klokke – klöksken, moes – muusken.
Het woord ‘bochel’ hef oke met ‘bulte’ te maken. Het is een hoge rugge.
Of iej noe een bulte, een heuvel, een berg, een heugte, een verheuging opfietst, het maakt allemoale niks uut. Of het ablautend of umlautend geet oke nieet. Dat hef niks met trappen op de fietse te maken, möör alles met ‘trappen bie klanken’, möör dat voert te verre de taalberg op. Taal bedrieven is toch al een zwöre bezigheid!
Ik hoape dat ik oeluu nog ens zoo verre kriege, da’j een taal goat studeren, het lieefste oew eigen streektaal. Dan leer iej oaver ‘nultrappen’ en ‘dubbele nultrappen’ in de taal en … dat is nog ens interessant!
