Oldvel 5 febr. 2010
Op zundag 31 januäri 2010 binne wiej met andere bewoners van ons appärtementencomplex nöör het “RABO Theater” in Hengelo, Hengel, ewest, met de busse, dat wel. De revue diee “De Hengelose Revue” opvoerden heetten nöör ik mene “In ’t Schip”. De veurstelling ging oaver een cruise deur de Middellandse Zee. De decors wären schitterend, der wier prachtig gebruuk emaakt van de modernste media-middelen en het plot was prachtig. De dialogen wären in het Nedersaksisch, veurnamelijk Twents, de dansende meidentroep deej het onmundig goed en de zangeressen klonken oke al alderbastend professioneel. Wat een mooie muzikale klucht!
Möör döör geet het mien noe allemoale nieet umme, nee, ik heurden in de veurstelling twee woorden diee bie het weerumme vären nöör Diepenveen bleven hangen en diee goandeweg in mien gedachten uutgreujden töt een stuksken. Diee woorden wieren uutesproaken tegen een olde tante in het stuk diee in een rolstool zat en diee zoo te zieen en te heuren een hele rimpelige griezig-brune huud ehad mot hebben. Ze wier namelijk “een old vel” eneumd, nieet “een old wief”, möör een “old vel”. En dat noe vond ik mooi. En dat kwam deur de klemtone; diee wier nieet elegd op ‘old’ möör op ‘vel’. Dus was het nieet een ‘òld’ vel möör een old ‘vèl’. En dat maakt noe juust het verschil in betekenis! Het eerste is namelijk ‘een olde gerimpelde huud’. Het tweede is ‘een olde hekse van een mense’, een vrouwe dan wel te verstoan. In diee laatste betekenis kui’j dan oke bèteder ‘oldvèl’ an mekäre schrieven. Der bint namelijk twee woorden an mekäre ekoppeld töt een woord met een nieje betekenis. En dat kump ….. , deurdat de klemtone verschoaven is van veurten nöör achter: een old vel wördt töt ‘oldvel’. Iej zieet wel dat ik een schoolmeester blieve.
Met ‘old wief’ is feitelijk hetzel’de an de hand: een ‘òld wief’, met de klemtone op ‘old’, is gewoon een vernederende name veur een olde vrouwe, möör een ‘oldwìèf’ is een ‘keerl’ en wel een vent diee deur zien gezeur en gezever kats uut de toon völt.
Het gekke is noe, vinde ik, dat de samenkoppeling bie disse uutdrukkingen ‘oldvel’ en ‘oldwief’ nooit in de spelling uutedrukt wördt, tenminsten ik heb diee spelling nooit ezieen, vandöör dat ik der oaver schrieve.
‘Vel’ is in het Oldsaksisch ‘fel’ en in het latijn ‘pellis’, wat in het Nederlands ‘huid’ is. ‘Wief’ is in het Nederlands ‘wijf’; in het Oldsaksisch is het ‘wif’, in het gotisch is ‘biwaibjan’ ‘omwinden’. Meschiens kump ‘wief’ döör vort. Dan kan het ‘bruud’ betekend hebben, want de hören van een bruud wieren in strengen in een dook ebonden. Meschiens heb ik dat oke wel helemoale mis.
‘Old’ is in het Nederlands ‘oud’, in het middelned. alt, olt, out, in het Oldsaksisch ‘ald’. Het hef oke te maken met het latijnse ‘alere’ wat ‘voeden’ betekent.
De dook wöörin het höör van de bruud wier opeborgen, was natuurlijk eweven. ‘Wief’ kan volgens mien wel familie van ‘weven’ (got. waibjan) wèzen. Dat is möör een lösse gedachte, möör etymologen mot ter hun tanden möör is op stuk bieten, op dat geweven spul dan.
Feitelijk bint ‘oldvel’ en ‘oldwief’ scheldwoorden, diee vake in bepoalde zinnekes grappig ironisch oaverkomt: “Hé oldvel, iej mot oew kleizönneken nieet zoo in den ärm kniepen!” “Dörref iej nieet diee ledder op? Wat een oldwief bin iej toch! Iej lult wel möör iej dörreft niks!” Een oldwief is namelijk meestens een kletsmeier.
O ja, goat ens nöör ‘De Hengelose Revue’! Prachtig!
