Uutviegelieren
De gids steekt net met zijn groep het Grote Kerkhof over naar de toren. Ik wacht even tot hij bij de hoofdingang van de kerk is. Dan stap ik op. Even kijk ik om en naar boven. De toren torent hoog boven me uit. Daardoor verlies ik bijna mijn evenwicht. Ik kijk gauw voor me. Toch heb ik een glimp opgevangen van de gouden letters uit de spreuk bovenin. Die spreuk ken ik uit mijn hoofd. Geleerd uit het ‘Woordenboek van het Deventer Dialect’: Fide Deo - Vigila - Consule - Fortis Age. Een vrije vertaling staat er in dat woordenboek bij: Op God de Heer vertrouwen, Uit wakkere ogen schouwen, Bezinnen voor beginnen, En kloeke daden minnen. Vertrouw op God, Waak, Ga te rade, Handel kloek (moedig).
Zou de gids van deze groep dat zijn gasten verteld hebben? Ik vermoed van wel. Hij is lid van Het Gilde. Hij is niet enkel recreatief gericht.
Bij de Engestraat stap ik af. Winkeltjes kijken. De winkels met speelgoed trekken me altijd het meest. Kijk, hier staat een kunststof motorscheepje voor het raam. Ik heb zelf graag altijd zo’n jachtje willen hebben. Spelend ben ik er alleen maar aan toe gekomen. En dan zit ik plotseling met mijn ‘kleine breurken’, Käreltjen, achter ons huis. Ik ben bezig met een oude klomp en een kapotte wekker. Ik pruts het uurwerk aan de klomp vast, Karel kijkt gespannen toe. Zien grote breur maakt een moterbeutjen veur hem! Er is een stukje uit de hak van de klomp. Ik leg er een stukje ventielslang door, druk dat op een asje van een wieltje van de wekker. Aan de andere kant steek ik een waterschroefje aan het slangetje. Dat schroefje, het kan water verplaatsen als het draait, heb ik met een oude schaar uit een conservenblikje geknipt. Karel laat een zinken bak vol water lopen. Ik draai de wekker op. Klomp met motor en flexibel bevestigde schroef zetten we in de bak en … . “Gerrit, hee dut het, dat hei’j mooi uut-eviegelierd”, zegt Karel, of iets in deze trant. Een kwartiertje later vaart zijn boot op de Rielerkolk. Op eigen kracht! Maar natuurlijk aan een touwtje.
Vigila. Waakzaam. Oplettend zijn is de kunst in het leven. Vigileren, nadenken, waken, is de werking die in ons plaats kan vinden. Uitvigileren, uutviegelieren, uitdenken heeft Karel zodanig geleerd, dat hij een heuse uitvinder geworden is. Toevertrouwd heeft hij me eens, dat zijn uutviegelieren bij dat bootje een extra zet gekregen heeft. “Ik zagge oe bezig en ik dach’e: ‘Wat simpel’. Het geet enkel um het idee, Gerrit!” Later, toen hij promoveerde, stond in een van de stellingen van zijn proefschrift: … Bij een goed idee zit alles mee … . En hij kon juist dat gedeelte van zijn stelling met overtuiging verdedigen.
Uutviegelieren, uitdenken, uitvinden, ontdekken. Het heeft natuurlijk ook een ongunstige zijde. Mijn moeder was wel doof maar ‘niet dummelig’, zoals zij altijd zelf zei. Als ik een ‘misdaad’ aan het beramen was en stil in een hoekje zat te ‘prakkezeren’ hoe ik het zou aanpakken, zei ze soms: “Iej zit wat uut te viegelieren; ik zee ’t an oew gezichte.” Uit was het met de kwade plannen. Zij viegelierde zonder de Latijnse taal te kennen! Ik ken iemand die viegelierde wat uut in zien lèven. Vooral op het gebied van de wiskunde. Het was hem een eer ieder wiskundig vraagstuk dat hem in zijn leertijd voorgelegd werd, op te lossen. Het lukte hem altijd! Maar … daardoor verging hem de lust nog langer wiskunde te studeren. Hij vond er niets meer aan.
Uutviegelieren doe ikzelf wekelijks. Bijna nooit kom ik uit de problemen die ik wil oplossen. Als mijn vraagstukken opgelost worden, wordt dat door henzelf gedaan, dus ik zit er niet mee. Hoe wordt vigilare vigileren en viegelieren? Wadduttettertoo!?
