Kompelementen
Op zijn vraag of je verhalen schrijven leren kunt, moest ik die jongeman het antwoord schuldig blijven. Er is namelijk geen algemeen antwoord te geven. Veel elementen bepalen de aanleg tot vertellen en schrijven, als daar zijn: opleiding, taalbeheersing, inlevingsvermogen, maatschappelijke belangstelling, onderscheidingskracht, opvoeding, en ga zo maar verder. Ik gaf hem de opdracht een verhaal voor mij te schrijven. Ik liet de keuze van het thema en het motief aan hem over. "Wat is thema?" vroeg hij. "Onderwerp. Maar dan in de ruimste zin", antwoordde ik om het eenvoudig te houden. En ik noemde enkele thema's als liefde, haat, dood. "En wat is dan motief?" "Neem het thema 'liefde'. Dan kun je daar als uitgangspunt voor je verhaal nemen het motief 'driehoeksverhouding'. Motief is in deze zin dus het in beweging brengen van de handeling of de handelingen die het verhaal 'maken'. "Kun je me daar meer over vertellen?" Toen gaf ik hem mijn eerste compliment. "Bravo, zo mag ik het horen. Al heb je nog zoveel geleerd op de pedagogische academie voor het basisonderwijs, schrijven begint niet met leren, maar met ervaren". Toen begon ik hem een verhaal te vertellen. Hij luisterde aandachtig. "Waarom vertel jij in het dialect?" vroeg hij. "Dat is de taal die ik het beste beheers", antwoordde ik. "Dan ga ik ook in het dialect schrijven!"
En hij begon te schrijven en dus te lezen en te studeren. Hij was gelukkig ijdel genoeg om niet af te willen gaan. Ik las zijn verhalen. Ze hadden twee heel goede eigenschappen, het waren lees- en luisterverhalen. "Mien kompelementen", zei ik iedere keer. Toen werd er door een organisatie een wedstrijd uitgeschreven. "Schrijf een verhaal of een gedicht in Uw eigen dialect". Hij had net een kleine novelle klaar, en wist ook precies wat dat was. Een prijs won hij niet, maar ... in het juryrapport stond: "Deze novelle is een uitgever waard." "Ze hebt mien nog nooit zo met een verhaal ekompelementeerd", zei hij lachend tegen me.
Zijn verhaal werd maar niet uitgegeven. Toen kwam hij op een dag bij me met een pakje. "De kompelementen, en dit is veur oe." Het was zijn verhaal. Natuurlijk liet ik hem zijn handtekening erin zetten.
Complimenten, kompelementen, soms zijn deze woorden niet anders dan beleefdheden. Maar iemand complimenteren met iets wat zij of hij gepresteerd heeft, is de loftrompet steken, prijzen in twee betekenisen, namelijk het werk van iemand loven en het bovendien honoreren met een prijs, in het geval van deze jongeman door zijn werk uit te geven. 'Kompelementen' is volledig in het Nedersaksisch opgenomen, al honderden jaren geleden. "Met de kompelementen van mien moder, möör Jenneken kump neet op schole." ""De kompelementen", zei hee, dreiden zich umme, speej zien proeme in het grös en stiefelden vort". Het Franse 'compliment' betekent 'lof' of is een begroeting. Het Spaanse 'complimiento' is 'plichtpleging'. Een kompelement is vaak niet meer dan dat. Maar in Nedersaksische dialecten is het tevens dikwijls een inleiding tot een harde opmerking, soms zelfs een grove: "De kompelementen van mien va, en a'j nog neet betaal'n woll'n, mos' iej möör op de cent'n goan zitten!" of "Iej mot nee' zovölle kompelementen hebben, anders za'k oe ...".
Het Latijnse 'complère'betekent 'volledig' maken. 'Complement' komt ook van dat woord en lijkt meer op 'kompelement'; het is niet helemaal duidelijk of 'complement' of 'compliment' de oorsprong is van ons 'kompelement'. "Maakt mien niks uut, ik kompelementere alle luu, dee bie schriefwedstrieden meedoot, wee het oke bint!"