Smiecht
Sinds het antrejen van het kabinet Rutte heur ik steeds vaker de woorden ‘smiecht’ en ‘smiesterd’. Dat hef natuurlijk met de politieke moatregelen van diee club regeerders te maken. Gelukkig goa ik döör nieet oaver. Ik wete enkeld dat de beide woorden gebruukt wordt veur mensen diee ze dieepe in de stront trappen wilt; döörumme bin ik uut mien eigen altied veurzichtig met het gebruuk tervan.
Wel bin ik toalkundig in zukke –ie-woorden geïnteresseerd, wan de –ie- is in het Nedersaksisch toch wel een biezundere klanke. Deur verschillende bugingen kan de –ie- zich in een stuk of viere ‘gedoanten’ veurdoon: 1. –uu-, 2. –oe-, 3. –ui-, 4. –ie-.
Ik nemme metene möör ‘smiecht’ as veurbeeld. Ik pakke ‘Etymologisch Dialectwoordenboek’ van Prof. Dr. A.A. Weijnen. Ik vinde op bladziede186 een uutleg van ‘smiegen’ diee hier op neer kump: Het betekent ‘oneerlijk doon’. Het is Gelders-Oaveriessels, dus Nedersaksisch. In het Nederlands is het ‘smuigen’. Dan betekent het ‘gluiperig handelen’. Der wördt oke ezegd ‘smoegen’. ‘Smoegen’ kan een paer betekenissen hebben, in de eerste plaatse ‘stiekem handelen, zwiegend zitten kieken’. Denk oke an ‘smokkelen’, Hoogduuts ‘schmuggeln’. ‘Smoegen’ kan tèvens betekenen ‘smeulen’. Dat is Gronings: deur een smeulend vuur verteren. ‘Smoegerij’ is een ‘lichte verkoldheid’. Oke ‘tering’. Dat is ook Gronings. ‘Smoegen’ is in het Gronings ‘heurböör oademen’. Een ‘smuge’ is dan een ‘epidemie’.
A’j al diee betekenissen met de vier verschillende klanken figuurlijk nemt, weet iej wat een mense bedoelt met een ‘smiecht’: een mense besmet met voel en smeer, een ongeneeslijke smeerlap.
Kiek ik in ‘Van Dale’ bie ‘smiecht’, dan tref ik an dat het een ‘smeerlap’ is en een dialectische vorm van ‘smuiger’. ‘Smiechtig’ is ‘gemeen’.
In het ‘Etymologisch Woordenboek’ van ‘Van Dale’ tref ik an op bladziede 693: smiecht (smeerlap) (1899), van smiegen, dial. nèvenvörm van smuigen, en dat mot ik dan vergelieken met smuiger.
Bie ‘smuiger’ op bladziede 695 vind ik dan ‘smuigerd’, wat een gloeperd is en bliekböör veur het eerst in 1686 in een Nederlands woordenbeuksken opduk.
Nou, onze kabinetsleden bint ter möör mooi mee as ze ‘smiechten’ eneumd wordt. Ik zol der nieet tegen kunnen en dermee opholden. Dat is natuurlijk oke het doel van zukke benamingen as ‘smiecht’ en ‘smiesterd’.
‘Smiesterd’ vind ik in het Dèventer woordenbook op bladziej 90. Het woord is verwant met het Engelse ‘smitan’, wat met vet besmeuren beduudt. Het woord is van Twentse oorsprong en het mot kommen van het werkwoord ’besmitten’, wat met root besmetten betekent.
Op de fenuzen van vrogger wieren de pannen ezet, diee wieren met root besmet an de onderkante. Dat root wier anegeven met de name ‘kachelsmit’ of ‘potsmit’ , ‘smakkerd’.
In Twente zollen ze Rutte, Verhage, of wiee dan oke makkelijk kunnen uutschelden veur kachelsmit, potsmit, smakkerd. Dat klinkt wat minder gemeen as smiesterd of smiecht.
Smiecht, smiesterd, smeerlap, het bint mien woorden nieet veur mensen diee gin voeligheid uuthaalt. Ik magge dat taalgebruuk in het algemeen nieet. Nieet dat ik nieet oordele oaver mensen en hun handelingen. Natuurlijk doo ik dat, möör ik mene da’j oe dan zoodoanig uteren mot dat ze zich nieet beledigd hooft te veulen!
Diepenveen, 10 juni 2011
