Drieterd
Ik snappe nog steeds nieet wöörumme het woord ‘drîtert’, ‘drietert’, ‘drieterd’ nieet in het laatste woordenbook van het Dèventers openommen is onder de nog te gebruken woorden. Het steet notabene onder ‘LIJST VAN WOORDEN DIE OM VERSCHILLENDE REDENEN NIET MEER ZIJN OPGENOMEN T.O.V. DE VORIGE DRUK’, op bladzieje 119, tweede kolom, zestiende woord: drîtert. ‘Bangescheiterd’ steet op bladzieje negentiene wel bie de nog te gebruken woorden. Um in de ontlastingstermen te blieven: “Döör zakt mien de brook van of!” of ”Ik mot ter van op de pot!” Zon mooi woord met zon mooie ofkomst had motten blieven!
‘Drijten’ of ‘driten’ kump in het Middelnederlands veur en betekenden toen ook al ‘kakken’. Wiej vindt het in een heleboel olde wereldtalen terugge. Ik geve der hier wat veurbeelden van. Oldhoogduuts: ‘drizan’ en ‘trizan’; oldengels: dritan; oldnoors: drita; Russisch: dristat.
Allewel het Dèventers ‘rieten’ kent veur het Nederlandse ‘scheuren’, is dat in gin van de driee woordenbeukskes van het Dèventers openommen. Wel vind ik ‘rete’, wat ‘kier’ beduudt. Zelluf ken ik nog ‘reet’, wat ik van mien olders nieet zeggen mochte, umdat het een ‘vies’ woord was. Zoo mochten wiej bieveurbeeld nieet zeggen: “Dat zal mien an mien reet roesten!” of “A’j edreten hebt, mo’j oew reet wel ofvègen”. Volgens mien is ter een grote taalkundige verwantschap tussen ‘drieten – dreet – edreten’ en ‘rieten – reet – ereten’. Het Nedersaksische ‘rieten’ of ‘scheuren’ is in het Middelnederlands ‘riten’, in het Oldsaksisch ‘writan’, wat net as het Engelse ‘to write’ ‘schrieven’ betekent. Dat laatste is zoo mooi, umdat het zoo logisch is: Bie het schrieven kump de inkt deur een scheurken, kierken of spleetjen elopen op het ‘perkament’! Bie ‘drieten’ kump de ‘driet’ of ‘stront’ deur een ‘reet’ nöör buten. Bie ‘wrieten’ of ‘to write’ kump de ‘inkt’ deur een ‘spleetjen’ op ‘papier’.
Ik mene mien te herinneren dat in mien jonge jören ‘drieten’ gin ‘vies woord’ evonden wier. Het was heel gewoon dat ter ene zei onder het spöllen: ”Ik mot èven noa huus, ‘k modde drieten”. Een koojenvlaaj bestond meestal uut härd eworden ‘dunne driete’. As een kind an de ‘slingerscheit’ was en de ontlasting had ‘verloren’ in bedde kon de moder rustig zeggen: “Ze hef mien het hele bedde ‘onderedreten’”.
Is het nieet prachtig hoe de taal zieneigen chaotisch ordent? Noast ‘’rieten’, ‘drieten’, ‘wrieten kenne wiej in het Dèventers nog ‘krieten’. Het Nederlandse woord is ‘krijten’. ‘Krieten’ is härd hulen en oke wel schreeuwen. Volgens de geleerden zol het een klanknoabootsend woord wèzen. Ik geleuve der niks van: Ik denke dat het familie is van ‘drieten’. Bie drieten wördt ter een scheure lös-etrokken onderan de rugge, bie krieten trek iej een scheure lös in oew heufd en wel diee van oew mond, want oke de mond is een spleet.
Het lik tegenstriedig, möör der is een grote ordening in de wärboel van de taal, dus oke in diee van de dialecten. ‘Taal’ is een geweldige meerstammige boom, wöörvan takken, blad en zoaden blieft greujen volgens natuurlijke wetten diee wiejluu nauwelijks kent. Ik veule mien heel klein as ik met diee wonderen bezig wèzen mag, want ik kan het allemoale nieet vatten en dan veul ik mien bliej! Ik magge opkieken tegen grote dinger! Ik magge mien telkens weer verwonderen! Ik magge zeuken nöör steeds weer nieje zaken diee ik nieet vatten kan!
En as ik dan zoo bezig binne, denk ik an al diee mensen diee oke zo verwonderd deur het lèven goat en gingen. En ik denke dan dat ter één ding is dat ons allemoale verbindt: Taal!
En of het noe sprèèk-, gebären-, anrakings-, schrief- of tekentaal is, dut ter nieet too! Wiej verwondert ons allemoale samen.
Met ‘Drieterd’, ik bin trouwens oke een ‘bangescheiterd’, heb ik, hoape ik, een kleine biedrage elèverd töt greuj en bleuj van de enorme ‘Taalstammen’.
